Wydawał się być niezłym kandydatem na monarchę, ale... Historia Henryka Walezego

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

wieczór Radia TOK FM dobry wieczór państwu na legarach po dwudziestej drugiej, a to znak, że zaczynamy poniedziałkowy wieczór w radiu TOK FM Karolina Lewicka tam się z państwem także w imieniu Małgorzaty Wólczyńskiej i od razu plan na najbliższe 2 godziny prezentuje po dwudziestej drugiej Szlachta Polska wybierze sobie nowego króla po bezpotomnej i przedwczesnej śmierci ostatniego Jagiellonów Zygmunta Augusta dokładnie 447 lat temu po dość długim Interreg dum Sejm elekcyjny Rozwiń » zebrany we wsi Kamionki pod Warszawą wskazał na Henryka Walezego dwudziesto dwuletni syn potężnej Katarzyny Medycejskiej wydawał się być niezłym kandydatem na monarchę Rzeczpospolitej, ale Korona Polska nie była dla niego szczególnie męczącą do nowej ojczyzny raczej się nie spieszy, bo akurat był zakochany jak już na Wawel przybył to głowy do spraw publicznych nie miał i ze strasznej posuniętą Leciak Anną Jagiellonką żenić się nie miał zamiaru akurat nazajutrz po balu zaręczynowym otrzymał list od matki, że tron francuski opustoszał i że tym samym przyszła jego kolej, choć był dopiero czwartym synem Katarzyny, tyle że Ludwik zmarł w niemowlęctwie Franciszek jako szesnastolatek na zapalenie ucha, a Karol w wieku do lat 23 na gruźlicę nie pozostawi się dziedzica, bo nadała mu kochanka prawowite żona jedynie córkę Henryk Walezy zatem ucieka z Krakowa, choć go będą gonić, a nawet przed przyczyną dogonią to drogi ku Paryżowi zawrócić się nie da do Polski już nigdy nie zawita, choć do końca życia będzie się uważał za jej prawowitego władcę o tym, niefortunnym monarsze z naszego punktu widzenia, bo Francuzi oceniają go zgoła odmiennie opowie nam dr Sebastian Adamkiewicz, a po dwudziestej trzeciej epidemia jako stress test światowych systemów opieki zdrowotnej, kto podołał ekstremalnie trudnej sytuacji sprawdził się systemy dofinansowane to jasne słońce i nie wymaga dalszego komentarza, ale też te systemy, w których wcześniej kładziono nacisk nie tylko na leczenie, ale na profilaktykę te, które podczas decentralizacji utracił zdolności do koordynowania swych działań na szczeblu centralnym także te, które nie uległy manii duszenia kosztów i nie zdecydował się np. na wyprowadzanie coraz nowych funkcji poza placówki medyczne wreszcie te systemy, które panowały zasady zarządzania kryzysowego całe to prognozowanie symulowanie planowanie i szybkie reagowanie, gdzie w tym wszystkim Polski system ochrony zdrowia zapytamy prof. Stanisława Golinowska zapraszamy do północy wieczór Radia TOK FM szlachty zjechało groma, ale pole na lewym wschodnim brzegu Wisły jest rozległe bez obaw pomieści łatwo szlachciców, którzy stawu Rami odciągnęli łącznie 100 000 ludzi mieszka Bronek będzie się przypatrywać jak króla wybierają pretendentów jest 4 Car moskiewski Iwan groźny nie okazał się kandydatem poważnym, bo na Sejm wysłał żadnego poselstwa syn cesarza Ernest Habsburg wzbudził emocje negatywne aż do gardeł naszych nie chcemy Niemca protestuje Szlachta Mazowiecka protestanta też nie, więc i Schwedt Jan trzeci waza jest bez większych szans najmocniejszy wydaje się być Walas już, a przynajmniej najlepiej reprezentowane rezydujący na stałe w Koninie biskup Walencji francuski ambasador do Stanów Rzeczypospolitej rząd muzyk to wytrawny dyplomata świetny mówca strateg umie reklamować Henryka księcia Andegawenii umiem zrobić dobry Pijar i obiecuje Polakom złote góry pod rządami jego podopiecznego 20 kopistów to wpisuje już po polsku, a 1500 wydrukowanych egzemplarzy zaczyna prędko krążyć wśród wybierających czytają, kto potrafi kiwają aprobujące głowami snują się po polu elekcyjnym trwa to wszystko ponad 6 wiosennych tygodni na początku maja Szlachta naciska na prymasa, aby wziąć się wreszcie zagłosowanie tydzień trwa zbieranie głosów Henryk uzyskuje w głosowaniu dużą przewagę 22 województwa na 32 głosujących chce Francuza bez żadnych zatem przeszkód prymas Polski Jakub Uchański nominuje Henryka Walezego królem Polski i wielkim księciem Litwy jest 11 maja 1500 siedemdziesiątego trzeciego roku wieczór Radia TOK FM jest z nami dr Sebastian Adamkiewicz historyk muzeum tradycji niepodległościowych w Łodzi publicysta portalu jest MAK org dobry wieczór panie doktorze dobry wieczór pani do 5 państw Henryk Walezy to bohater naszej dzisiejszej audycji czwarty syn Henryka drugiego, ale Jusia Katarzyny Medycejskiej a, ale może, zanim najpierw o Henryku to określimy sytuacja jak Henryk Walezjusz miał się odnaleźć w naszej ojczyźnie połowa szesnastego wieku Rzeczpospolita z największym najsilniejszym państwem na Wschodzie Europy pozostała część kontynentu rywalizują ze sobą Habsburgowie i a właśnie dynastia, a walec już no i obie dynastie spoglądają także na tron Polski z rosnącym zainteresowaniem, bo w pewnym momencie można się spodziewać, że Zygmunt August potomka już nie dorobi no tak zaczniemy może takiej refleksji, że Polski tron w zasadzie od króla Władysława Jagiełły jest już stronę elekcyjny to jest ważne, ponieważ najczęściej mówimy o elekcji w kategoriach wieku końcówki wieku szesnastego wieku siedemnastego wieku osiemnastego natomiast tronem elekcyjnym Polski tron jest już od wieku piętnastego już Władysław Jagiełło jest w zasadzie królem elekcyjnym, a jego kolejni synowie później wnukowie to też są królowie elekcyjny przy czym ta elekcja ogranicza się do rodu Jagiellońskiego, ale wcale tak być nie musi, kiedy Zygmunt pierwszy był wybieramy na polskiego króla to bardzo wyraźnie Szlachta zgromadzona na ówczesnym Sejmie powiedziała mu, że przecież wcale królem być nie musi to jest nasza dobra Wola, że ciebie wybieramy na dodatek faktycznie tak jak pani wspomniała wydawało się, że Zygmunt August nie będzie już męskiego potomka, więc ten zwyczaj elekcji z dynastii Jagiellońskiej w tym sensie się skończy, bo nie będzie kogo wybrać oczywiście był kandydat, który był spokrewniony z dworem Jagiellońskim chociażby Jan waza, ale zasadniczo pojawił się pewien problem, dlatego że Zygmunt August prawdopodobnie miał chorobę weneryczną, która nie pozwalała mu mieć następcy tronu nie pozwalała mu mieć dzieci stąd też wszystkim wydawało się, że raczej dzieci już mieć nie będzie to spowodowało, że do Polski Korony pojawił się wyścig rozpoczął się wyścig, w którym właśnie Habsburgowie rywalizowali zwala z uszami te 2 rody francuskiej i austriacki czy może raczej niemiecki ród zaczęli opolską koronę rywalizować jeszcze zanim faktycznie Zygmunt August zszedł z tego świata wiadomo było natomiast, że będzie to tron elekcyjny, dlatego że już w latach trzydziestych szesnastego wieku, kiedy w ramach czegoś co możemy nazwać elekcję vivente Rega, czyli jeszcze zażycia króla król Zygmunt stary przeforsował kandydaturę Zygmunta Augusta i on już został korowodu koronowany wcześniej na króla Zygmunt stary jednocześnie obiecał polskiej szlachcie, że po śmierci Zygmunta Augusta odbędzie się elekcja nie by nie określa jeszcze, jaką będzie wyglądała, ale obiecał, że będzie elekcja, więc wszyscy wiedzieli, że ten tron Polski po śmierci Zygmunta Augusta będzie tron elekcyjny 7lipca 1500 siedemdziesiątego drugiego roku umiera Zygmunt August, a w roku poprzedzającym tę śmierć, czyli 1500 siedemdziesiątym pierwszym już w Paryżu powstaje oficjalny plan Polski na objęcie władzy w Krakowie i objęciu władzy w Krakowie staje się z najważniejszych celów polityki francuskiej to poważna gra była no to jest poważna gra, bo to jest gra o ówczesną dominację w Europie wiadomo było Habsburgowie chcą zbudować coś w rodzaju zwartej monarchii środkowoeuropejskiej coś co w pewnym sensie zbudowali 18 później dziewiętnastym wieku to było już ich celem wieku szesnastym to zdobycie tronu w Czechach na Węgrzech to był początek planu i końcem tego planu miało być również zdobycie tronu polskiego czy później także litewskiego oczywiście takie wzmocnienie Habsburgów w Europie środkowo-wschodniej oddałoby w Europie absolutnie dominującą rolę stąd też, ale już próbowali to zatrzymać no nie tyle może wali już co Katarzyna Medycejska, która wtedy pełniła taką ważną rolę co prawda na tronie był jej syn Karol dziewiąty, ale to właśnie ona stanowiła wtedy tak naprawdę realną władzę we Francji i ona doskonale wiedziała, że takim 1 z głównych celów politycznych francuskich powinno być zdobycie polskiego tronu, a w Sojuszu z Turcją zbudowałoby to fantastyczny front anty anty Habsburg anty przeciwko Habsburgom stąd też właśnie te starania opolski Toro zresztą sam Karol dziewiąte też tego świadom w 1 z listów do Henryka pisał te mając tron krakowski, a ja, zasiadając na francuskim mamy 2 końce rzemienia jeśli dobrze ściągniemy zaciśniemy ziemi na szyjach naszych wrogów oczywiście ci wrogowie to Habsburgowie, kiedy Zygmunt August umiera panie doktorze to wytwarza się taka trochę prawnej polityczna próżnia, bo Zygmunt August nie pozostawił instrukcji na czas po swojej śmierci pewne kwestie rozstrzygnięto dopiero na Sejmie konwokacyjnym i tak ta pustka była ogromna my rzadko postrzegamy to bezkrólewia po śmierci Zygmunta Augusta w kategoriach potężnego kryzysu politycznego, ale myślę, że ten ówczesny kryzys polityczny był w pewnym sensie nawet głębszy niż ten, który przeżywamy obecnie w Polsce, bo faktycznie po śmierci Zygmunta Augusta nie pozostawiono żadnych wskazówek jak okres bezkrólewia ma wyglądać to było także pokolenie, które wówczas żyło i wówczas miała taką decydującą rolę ówczesne elity polityczne zarówno te elity rozumiane jako elita Senatorska Jagi elity średnio szlacheckie to były pokolenia, które tak naprawdę bezkrólewia nigdy nie przeżyły, dlatego że one rodziły się mniej więcej w tym samym czasie, w którym urodził się Zygmunt August około 1500 dwudziestego roku większość ówczesnych elit to są osoby, które wtedy były urodzone, więc one de facto żadnego bezkrólewie nie przeżyły i one wchodziły to bezkrólewie bez żadnego doświadczenia bez żadnej wiedzy jak to ma wyglądać oczywiście to bezkrólewie pokazało też jak potężną rolę w państwie pełnił król tam się często wydaje też panuje taki mit, że Polski król niewiele znaczy, że tak naprawdę był marionetką w rękach Sejmu, że był marionetką w rękach możny, a warto sobie uświadomić, że Polski król w tym czasie miał większe prerogatywy niż chociażby król francuski bo, choć król francuski teoretycznie był królem pełniącym władzę absolutną to ówczesne podziały we Francji cały cała ta hierarchia francuska flaga francuska hierarchia często krytycznie ona w dużej mierze rolę króla francuskiego ogranicza natomiast w Polsce klub miał bardzo ważne znaczenie to zwoływał Sejm miał jedynie prawo do zwoływania Sejmu to on sprawował sąd w jego imieniu sprawowano sądy szereg uprawnień, które król posiadał dawało mu naprawdę ogromny potencjał ogromne możliwości i w momencie śmierci króla tak naprawdę szereg tych prerogatyw pozostawał niezagospodarowany chociażby sprawowanie sądów chociażby zwołanie Sejmu to nie mogło się odbyć, a jednocześnie nie było pozostawionych wskazówek jak wybrać nowego króla, dlatego że faktycznie co prawda przy w latach pięćdziesiątych latach sześćdziesiątych sejmy próbowały się tym zająć były projekty jak wyglądać ma lekcje jak wyglądać ma sytuacji, ale pamiętajmy, że Zygmunt August był do jutra jak był człowiekiem, który bardzo często przesuwa różnego rodzaju rzeczy przenosił je na inny czas to niekoniecznie wiązało się to z jego jakimś upodobaniem czy może jakąś cechą charakteru raczej to była po prostu gra polityczna nie chcę pewnych decyzji podejmować przesuwał je w nieskończoność DOI to był jego element gry politycznej, ale konsekwencje niestety były bardzo smutne, bo w momencie jego śmierci Polska Rzeczpospolita obojga narodów państwo polsko litewskie pozostało takim gmachem niedokończonym nie wiadomo było jak się w tym wszystkim zachować dodatkowo Rzeczpospolitą rozrywały konflikty konflikty których, które tak naprawdę przebiegały zupełnie oczywisty sposób w uproszczony sposób można powiedzieć, że to konflikt pomiędzy Stronnictwem katolickim, a Stronnictwem protestanckim, ale w ramach Stronnictwa protestanckiego to z kolei jest spór pomiędzy morskimi rosnącymi wówczas sił w siłę, a np. filiami zmiany w Betlejem wojewodą krakowskim wcześniej wojewodą lubelskim marszałkiem wielkim koronnym na czele, więc konflikt przebiegały w poprzek różnego rodzaju podziałów politycznych, które w szesnastym wieku ukształtowały i to również blokowało możliwość jakiegoś strasznego przejścia tego okresu bezkrólewia zdecydowana tym Sejmie konwokacyjnym, że w tym okresie, kiedy będzie brakowało króla, bo przecież taka sytuacja mogłaby się powtórzyć w przyszłości pierwszą osobą w państwie zostanie prymas Polski, które będzie tzw. interfejsem wybór władz nastąpi poprzez akt elekcji willi Team, czyli głosowania, które może wziąć udział osobiście każdy szlachcic do ich wyznaczono także termin elekcji, która miała się rozpocząć 5kwietnia 1500 siedemdziesiątego trzeciego roku w Kamieniu pod Warszawą no tutaj powinien nam na scenę wejść wkroczyć Henryk Walezy, ale także sen cesarza Austrii Ernest Habsburg Car moskiewski Iwan groźny kruszwickiej trzeci waza, bo to byli pretendenci do polskiej Korony tak to byli pretendenci do polskiej Korony jeszcze wówczas nie było czegoś takiego nie wymieniano kandydatury Piasta PL każdy kandydat Piastowskiej, czyli rdzenny, a przedstawiciel narodu politycznego szlacheckiego narodu politycznego pojawił się dopiero później wówczas faktycznie myślano głównie o władcach obcych nie do końca też wiemy czy myślano o nich w kategoriach pojedynczego wyboru, czyli wybieramy ich jako kandydatów oni będą teraz kulami czy myślą o nich w kategoriach jednak wyboru pewnej dynastii i powtórzenia tego zwyczaju wybierania później królów określonej dynastii później chociażby ta seria Wazów na polskim tronie mogłaby wskazywać, że już wówczas myślano o tym, raczej w kategoriach dynastycznych zresztą prawdopodobnie już wówczas przyświecał szlachcie pomysł, żeby związać nowego króla wybranego z Anną Jagiellonką i w ten sposób stworzyć nową dynastię na polskim tronie to jest bardzo możliwe trzeba jeszcze 1 rzecz zaznaczyć ta elekcja iryd im też nie wzięła znikąd, dlatego że we wstępnych planach jak ma wyglądać lekcja planowano, żeby odbyło się to na Sejmie wybranym np. taki sposób, że każdej ziemi będzie wysłana podwójna delegacja, że króla będzie się wybierał 23 głosów różnego rodzaju koncepcje przyświecały, ale to, że tyle było sporu tyle było linii podziałów spowodowało, że wybrano chyba najgorszy sposób, ale ten, który najbardziej zaspokajał ambicje każdego z uczestników ówczesnej sceny politycznej, czyli akcje w willi tym Eli elekcji, która odbywała się w taki sposób, że każdy szlachcic z każdej ziemi mógł przybyć z przyczyn, kiedy już Szlachta zjechała pod Warszawę, a zjechało się wówczas no szacuje się około 50 000 elektorów tych, którzy posiadali prawo do głosu, ale doliczmy do tego orszaki doliczmy do tego ludzi, którzy im towarzyszyli być może nawet Warszawa, która wówczas miała dobre kilka tysięcy mieszkańców nagle musiała przyjąć 120 może 150 000 mieszkańców to nieprawdopodobnie oni przyjechali to okazało się, że tak naprawdę najwięcej szlachty Mazowieckiej to ona stawiła się wizyty, ale przykład Wielkopolski wysłano jedynie delegację, a to był kolejny problem tej właśnie elekcji, ale rozumiem, że ta Mazowiecka Szlachta tak tłumnie stawiła miała najbliżej tak dokładnie ona miała po prostu najbliżej stanowiła bardzo ważny element tej elekcji, który ostatecznie przesądził o zwycięstwie późniejszego delegata francuskiego kandydata francuskiego w tym przypadku natomiast faktycznie nie wszystkie ziemie wysłały tak potężne delegację nawet trudno czasami określić ile poszczególnych ziem tych delegacji było mniej więcej oczywiście możemy się do myślenia przed Wielkopolska wysłała tylko kilku przedstawicieli z Rusi przyjechało kilka orszaków ale, toteż nie były niewielkiej orszaki, dlatego że Rusin obawiali się najazdu tatarskiego troszkę przyjechało z Małopolski jakże różnie to wyglądało tak naprawdę, kiedy się rozpoczęła elekcja nikt tak naprawdę nie wiedział jak ona będzie przebiegać w jakiej formule będzie się do końca od Noto mamy tę nieprawdopodobną wręcz liczba stół może 150 000 osób, które przybyły na pole elekcyjne no jak to się odbywa przez kilka tygodni, bo to kilka tygodni trwało to trwało oczywiście kilka tygodni to było potężne przedsięwzięcie i ono przypominało trochę Polski Sejm wieku szesnastego, dlatego że polskie sejmy często mówimy o nich jako o sejmach, które dążyły do kompromisu, ale warto sobie wyobrazić jak to dążenie do kompromisu na czym ono polegało Otóż Polski Sejm 16 wieczne to był po pierwsze, Sejm, w którym panował ogromny nieporządek ogromny nieład naprawdę współczesne parlamenty polskie cechują się wyjątkowym porządkiem w porównaniu z tymi parlamentami 16 wiecznymi, dlatego że tam rozpoczynano jakiś temat następnego po rzucano wchodził kolejny temat jedne sprawy odkładano inne się pojawiały panował przy okropny bałagan i podobnie było w czasie zjazdu elekcyjnego, bo też historycy dzisiaj częściej mówią zarówno o zjeździe komunikacyjnym jak o zjeździe elekcyjnym, dlatego że Sejmu jedynie zwołać król króla nie ma stąd też nas jeszcze lekcyjne również panował potworny bałagan z 1 strony ten zjazd zakładał, że wybierze króla podejmowano, więc pewne procedury elekcyjny związane z wyborem króla taką procedurą np. były wystąpienia posłów zagranicznych wystąpienia posłów, którzy przedstawiali poszczególnych kandydatów, którzy składali pewne obietnice, które później miały się zamienić w faktach konwent, czyli taki zbiór obietnic, które dany władca miał spełnić, kiedy zasiadam na polskim tronie, kiedy miał planował zasiąść na polskim tronie, więc to jest jakby pierwszy element tej elekcji drugi element to jest również element związany ze zbieraniem głosów Otóż na początku obrabowano w województwach i przedstawicieli różnych województw obradowali w ramach województw i później udzielali swojego głosu twierdzi nasze województwo ustaliło, że będzie głosowało NATO nad tą osobę no i starano się uzyskać w ten sposób jednomyślność przy czym z kolei te procedury przerywało obradowania nad tzw. kory, którą praw, dlatego że w czasie Sejmu konwokacyjnego postanowiono że, zanim wybrany zostanie król to jeszcze nastąpi pewne spisanie podstawowych praw Rzeczypospolitej tak, aby ten nowy władca, który przyjedzie obejmie tutaj tron już wszedł w pewną rzeczywistość prawną został jak to mówił Mikołaj Sienicki wybitny Polski mówca sejmowy ojciec polskiego parlamentaryzmu w szesnastym wieku 1 z najwybitniejszych polskich polityków mówił o tym, że król ma zostać odholowany i te debaty pomiędzy elekcją Accor, którą praw znacznie ten Sejm przedłuża i tak rozpoczął się rozpoczął się na początku kwietnia takiego koniec dopiero był mają zresztą koniec niezwykle spektakularny praktycznie Rzeczpospolita stanęła na progu wojny domowej żaden z kandydatów oczywiście nie fatygował się osób osobiście na pole elekcyjne tylko wysyłali swoich przedstawicieli, ale teraz zapytam samego Henryka Walezego, który w momencie wyboru raptem 22 lat, ale w tamtych czasach to wcale nie oznaczało, że miał lekko pod nosem to już był doświadczony polityk, jakim był człowiekiem, jakim politykiem właśnie no tutaj wchodzimy na bardzo grząski grunt, dlatego że przekazy historyczne w zasadzie są ze sobą sprzeczne z 1 strony mamy wizję, ale złego jako człowieka, który jest niezwykle nośny człowieka, który jest nawet niezbyt rozumny człowiek, który spędza czas na Czechach uciechy dworski to jest to co najbardziej interesuje, ale z drugiej strony mamy również wizję, która bardzo mocno też służby francuskich jest pokazana także w jego listach jako człowieka, który po pierwsze, świetnie oczytany, który doskonale orientuje się w historii w prawie w rzeczywistości, którego otacza wiemy na pewno, że Henryk Walezy to nie był człowiek, który później już przyjeżdżając do Rzeczypospolitej zupełnie nie wiedział o tym jak wygląda i ustrój jak wyglądają mi obycia jak wyglądają obyczaje państwa polsko-litewski wręcz przeciwnie on był doskonale poinformowany na dworze Katarzyny Medycejskiej jego matki służył takiej karze służy jako treść niż Jan Krasowski Jan Krasowski był człowiekiem, który na bieżąco informował króla właśnie sprawach polskich przedstawił mu bardzo dokładne raporty dotyczące spraw polskich także Walezy był doskonale przygotowany i wiemy, że prawdopodobnie bardzo dużo wiedział na temat spraw polskich stąd też możemy tłumaczyć pewnego późniejsze zachowania, o czym pewnie jeszcze dzisiaj powiemy, więc z 1 strony wizja jako człowieka trochę dusznego trochę dziwaka, ale z drugiej strony to też był człowiek, któremu np. najbardziej uchwała jego matka Katarzyna Medycejska, która to właśnie w nim widziała potencjalnego następcę koronę Kapetyngów, która w nim widziała właśnie swojego takiego pupila zresztą to powodowało, że np. jego rodzeństwo nie bardzo się Aleksandrę, bo tak był jeszcze nazywany we Francji nie bardzo go lubiło wręcz starało się go pozbyć stąd też taka szybka zgoda na to, żeby faktycznie był tym kandydatem na Polski tron i takie 2 wizje króla z 1 strony człowieka dobrze wykształconego, który np. doskonale się sprawdza w różnych sprawach administracyjnych, kiedy jego matka pełniła we Francji tak poważną rolę, a z drugiej strony jednak pewnego dziwaka człowieka nośnego no i teraz problem historyka, żeby ocenić, która z tych opowieści jest prawdziwsza mamy zatem artykuły henrykowskie przejść do faktów czy ten zbiór niezmiennych zasad ustrojowych Rzeczypospolitej czy taką konstytucję, jakby potem będzie przysięgał każdy władca aż do Poniatowskiego mamy tak taką Wenta, czyli te obietnice jak pan doktor mówił składane przez danego króla, który był przez szlachtę wybierany i jeżeli chodzi o Henryka netto ustami swojego przedstawiciela wybitnego dyplomaty zresztą, który chyba ten wybór zapewnił warto pamiętać mówił rząd Molik zobowiązał się m.in. zawarcie wiecznego przymierza Francji rzeczą pospolitą zapewnienia Polsce spokoju ze strony Turcji wsparcia wojskowego walce z Moskwą finansowania Floty i pomocy w unicestwieniu rosyjskiej żeglugi na Bałtyku 11maja 1500 siedemdziesiątego trzeciego roku, ale został ogłoszony królem odbyło się głosowanie najwięcej głosów padło na niego i teraz jest bardzo ciekawa sprawa jak wiele miesięcy nie ma jeszcze rok będzie trwało, zanim walec dotrze do ojczyzny nowej, bo tak w sierpniu dopiero do Paryża dotarło poselstwo, które miało odebrać odwala za jego zaprzysiężenie tych wszystkich zobowiązań, które wypracowano we wrześniu dopiero, ale z zaprzęgu przywileje szlacheckie w katedrze Notre-Dame w listopadzie dopiero ruszył do Polski, a że muszę nie spieszyło, a romansował po drodze no to dotarł dopiero w styczniu i dopiero w lutym 21lutego 1500 siedemdziesiątego czwartego roku został korowód koronowanych katedrze wawelskiej na króla Polski no tak i myślę że, żeby rozstrzygnąć ten problem, dlaczego tak długo podróżował do Polski tu będziemy mieli kilka z powodu pierwszy powód to są te wspomniane przez panią Henrykę artykuły henrykowskie to jest bardzo ciekawa sprawa związana właśnie z tą atmosferą elekcji Otóż na polu elekcyjnym znajdowało się Stronnictwo tutaj skupione głównie wokół prymasa chińskiego, ale tak naprawdę liderem tego Stronnictwa był zwyczajny biskup Kujawski Stanisław Karnkowski, który był tak naprawdę liderem całego tego Stronnictwa to Stronnictwo wsparte zostały również przez ród Zborowskich i to Stronnictwo domagało się szybkiej elekcji bardzo szybkiej elekcji szybkiego wyboru Królewskiego natomiast wokół Jana Firleja i częściowo wokół ruchu średnio szlacheckiego tzw. ruchu egzekucyjnego w tym z Mikołajem Sienicki na czele ukształtowało się Stronnictwo, które domagało się wspomnianej przeze mnie korek, który praw z 1 strony trwały procedury lekcyjne, a z drugiej strony trwało potrwały prace nad jakąś korek, którą praw i zanim Henryk Walezy został wybrany to właśnie to Stronnictwo Firleja i ruchu średnio szlacheckiego dokonało secesji z pola elekcyjnego wyłączyło się z pola elekcyjnego pojechało w okolice Grochowa i tam założyła oddzielny obóz Rzeczpospolita stanęła na progu wojny domowej i żeby to wojnę domową uśmierzyć, żeby nie doprowadzić do niej zdecydowano się ułożyć drobno korek, który praw w postaci artykułu Henrykowski, czyli pewnych ograniczeń władzy królewskiej narzucono na króla pewne bardzo poważne ograniczenia i w drugim punkcie artykułu Henrykowski wprowadzono tzw. akt tolerancji religijnej on niezwykle istotne z punktu widzenia Rzeczypospolitej, ponieważ nadawał innowiercom prawa obywatelskie to był główny warunkach warunek odbycia elekcji, bo to był też główny punkt tzw. Konfederacji warszawskiej, czyli zasad jakich będzie odbywała się lekcja i pewnych zasad dotyczących pokoju w państwie, że oto innowiercy otrzymują również gwarancje obywatelskie do tego, żeby głosować brać udział w głosowaniu i tak naprawdę właśnie po pierwsze, samo już od sugerowanie króla nałożenie pewnych wymogów, a z drugiej strony ten akt tolerancji religijnej dla Henryka Walezego, który wychował się w kraju, gdzie do trwały już od kilkudziesięciu lat trwały wojny religijnej ten spór katolicką katolicki protestancki był niezwykle silny niezwykle mocny no to to był popis to był już bardzo poważny problem i tutaj te miesiące sporów z polską delegacją starań włącznie z tym słynnym zdaniem, które później zostało powtórzone na Wawelu jeśli nie zaprzysiężenie będzie władał no to jest naprawdę niezwykły teatr polityczny, który możemy oglądać, ale teatr polityczny sprytny ze strony Alojzego, bo to unikanie to zwlekanie było grą polityczną z jego strony o zwlekał z 1 strony po to, żeby na polskiej delegacji wymusić pewne ustępstwa, bo wiadomo było, że pozostawiamy kraj w pewnym chaosie pewnym bałaganie, więc staramy się no zejść z pewnych naszych postulatów, żeby ten król w końcu do nas przyjechał stajemy wobec pewnych faktów dokonanych stajemy wobec tego, że król jest opieszały no, więc staramy się schodzić ze swoich postulatów, żeby się wreszcie zdecydował to jest pierwszy po, ale drugi po i głos jego brat Karol dziewiąty był człowiekiem, który był chory na suchoty, ale mało tego był też człowiekiem, któremu zarzucano chorobę psychiczną hulaszczy tryb życia i tak naprawdę Henryk Walezy spodziewał się, że jego prac może w każdej chwili umrzeć wtedy Korona królewska francuska będzie dla niego o wiele cenniejsza i z tych 2 powodów ten proces przyjazdu Henryka Walezego do Polski był aż tak dług na jeszcze dodajmy, bo kwestie osobiste także są bardzo ważne, że w loterii nawiązał romans z Ludwiką późniejszą żoną, a to oczywiście tak dokładnie, bo to był też człowiek, który oczywiście czerpał pełnią życia ówczesnego życia monarszego i arystokratycznego nie uczmy się, że świat 16 wiecznego jakoś szczególnie bardziej moralne od świata świata współczesnego wręcz stwierdziłby, że jeśli chodzi o tę sferę erotyczną seksualną był jeszcze bardziej rozwiązłe niż świat współczesny i oczywiście Henryk Walezy z tego jak najbardziej w czasie podróży korzystał zresztą zarówno w podróży do Polski, jaki to w trakcie ucieczki, o czym myśleć jeszcze powiem tak, bo nabawił się tam takiej wstydliwej choroby, a w drodze z Polski do Paryża przez Wiedeń przez Wenecję przybywa do Polski panie doktorze tak jak no Wenecji spotkał 1 z najsłynniejszych ówczesnych europejskich kurtyzan także jako władca rodu Walezjuszy nie mógł z tej okazji skorzystać, ale to może wszystko to za chwilę Henryk przybywa do Polski nie zna polskiego podobno udziału w życiu publicznym go użył nie przejawiały szczególnego zainteresowania sprawami polskimi przywiózł własny Dwór i z tym dworem właściwie cały czas funkcjonował podobno także szokował Polaków nieobyczajne zachowanie i niektórzy twierdzą, że też zderzył się taki renesans włoski no wczesny sarmatyzm nie było im po drodze no i tutaj już pewien problem, na których historycy faktycznie zaczynają zwracać coraz większą uwagę na ile te opisy, które faktycznie występują przede wszystkim w 2 najważniejszych źródłach opisujących tę epokę, czyli z 1 strony bezkrólewia ksiąg ośmioro Żylskiego z drugiej strony taka relacja pozostawiona przez Reinholda chęć tajna na ile te relacje faktycznie wiarygodnie opisują Henryka Walezego i na ile ówczesna publicystyka, którą do, której też mamy dostęp na ile wiarygodnie opisuje jego postać, bo bardzo często w różnych książkach opracowaniach dotyczących Henryka Walezego artykułach spotykamy się z tym zarzutem, że to spotkanie pewnego Zachodniego modelu życia z tym wczesnym polskim sarmatyzm tak to określmy było dla ówczesnych możnych czy elity szlacheckiej było czym zaskakując, ale przypomnijmy, że to są ludzie, którzy dojrzewali w czasach, kiedy na dworze była królowa Bona i był też byli też dworzanie włoscy, którym zarzucano dokładnie to samo co zarzucano dworzan francuski, czyli już widziano takie rzeczy tak oczywiście, że widziano opowiadamy o tych tworzono włoski jakieś niestworzone historie żon jak króliki jedząc sałatę to oburzające dla ówczesnej szlachty także topu to jest pewien pewnego rodzaju taka ksenofobii pewnego rodzaju dziwactwa dostrzegano, ale to nie było także tego nie znano znano to znam te zwyczaje znam to obyczajowość zresztą czym była podyktowana ta obyczajowość, bo faktycznie wale mógł się wydawać dziwakiem z tego względu, że nosił kolczyki miała tam jakąś małpkę swoją ulubioną dość upierał się jakieś takie dziwne szkarłatne stroje bardzo barwne, ale zarzucano mu np. maluje usta, ale remont robi Otóż w zachodniej kulturze chodziło o to, że monarcha musi się wyróżniać ktoś, kto z rodu monarszego musi być inny niż są wszyscy dookoła stąd też jego mowę stąd też właśnie to jak wygląda co wzbudzało takie zdziwienie, a swoją drogą panie doktorze tym samym mówi powodzie się, gdy komentuje się garsonki Elżbiety drugiej żona zawsze jedno kolorowa i te kolory są takie żywe właśnie, że też chodzi o to, żeby się wyróżniała, żeby od razu było widoczne monarchini w tłum ładnie pewne rzeczy się nie zmieniają to, że królową Elżbietę zawsze możemy rozpoznać, bo ona faktycznie ma takie żarówki owe stroje, że tak powiem zawsze widoczna to jest też właśnie ten element monarcha musi być widoczne monarcha musi być tym kogo widać, kto się wyróżnia z tłumu i kiedy walizy przyjechał to mogło szokować, chociaż było znane, chociaż było znane to nie jest tak, że było obce tutaj przechodzimy do drugiego wątku, który moglibyśmy nazwać trochę wątkiem takim genderowe dlatego, że to co znamy opisy Henryka Walezego bardzo często pochodziły z opozycji politycznej wobec Henryka Walezego, zwłaszcza opozycji, która później chciała wykorzystać jego ucieczka jak o pewnego rodzaju argumenty przeciwko temu Stronnictwo, którego wyniosło na tron, czyli Stronnictwu, którym wspominałem wokół Stanisława Jankowskiego wokół Jakuba Uchańskiego wokół Zborowski i teraz to Stronnictwo chciało kule króla władcę obrzydzić chciało przekazać takiej wiadomości oni stąd też np. posądzenia o homoseksualizm, który miał właśnie skompromitować władcy, który miał właśnie pokazać, że to jest władca, który był niemoralne był człowiekiem, który był niegodnym polskiej koron stąd osadza posądzenia, które również w liczbach pojawiają pedofilię o to, że on gromadził wokół siebie jakiś młodzieńców, których wykorzystywał jakiś niecnych celów to wszystko miało służyć później w publicystyce obrzydzenie samego wizerunku władcy dlatego nie do końca dzisiaj możemy być pewni czy on faktycznie tak wyglądał później w Polskiej historii jeszcze raz pojawia się tak silna próba obrzydzenia wizerunku władcy w przypadku Michała Korybuta Wiśniowieckiego, który dzisiaj z punktu widzenia badaczy jego życiorysu wydaje się być zupełnie innym władcą niż próbowała go opozycja skupiona wokół Jana trzeciego Sobieskiego późniejszego króla jak próbowała go opisać jak próbowała zdyskredytować podobnie może być w przypadku Henryka Walezego, choć nie wykluczam również, że pewnego rodzaju obyczajowość, którą przyniósł na tron, ale też próba wy o oswobodzenie się pewnych klamer, w których Polska elita polityczna próbowała go zamknąć, że to mogło się faktycznie wydawać na tamte czasy dość kontrowersyjne mówił pan doktor jakiś czas temu, że Szlachta z pewnością zastanawiała się czy ten nowy król ma być taką jednorazową postacią czy też ma uruchomić nową dynastię i Henryk Walezy zobowiązał się do poślubienia Anny Jagiellonki, tyle że ona już była w takim wieku, który raczej nie pozwalał na to, żeby została matką do tak, ale tu jak wiadomo też różnego rodzaju różne rodzaju sposób później to rozwiązywano, a to przez jakąś adopcje nieformalną czy mniej formalną dziecka w każdym razie starano się faktycznie związać te 2 osoby ze sobą faktycznie być może liczono na jakie jeszcze potomstwo natomiast natomiast no dla Henryka Walezego już pierwsze spotkanie z Anną Jagiellonką wystarczająco o tej postaci obrzydził zniechęciło odbijał się bodajże z nią oraz, a później nie chciał się już miał więcej widzieć zasłaniał się chorobą zasłaniał się bólami głowy zasłania się różnego rodzaju wymówka ami co zresztą też dla polskiej szlachty powinna być znajomy, dlatego że bardzo podobny sposób postępował Zygmunt August także były to już zachowania, którego Polska Szlachta mogła się przyzwyczaić w czerwcu 1500 siedemdziesiątego czwartego roku następuje zwrot akcji i Henryk, który jeszcze nie zdążył zadomowić w nowej wcześniej dowiaduje się, że jego brat, czego się spodziewało się pod tor przed chwilą mówił umarł, więc to on czwarty syn Henryka drugiego Katarzyny Medycejskiej ma szansę na to francuskiej tak tutaj warto wspomnieć o tym, że on przez cały ten okres, kiedy przebywał na terenie Rzeczypospolitej, kiedy rozpoczęła się jego kariera z polską Koroną przestały cały ten czas po pierwsze, koresponduje ze swoją matką Katarzyną medycejską, jeżeli przyjrzymy się tej korespondencji to ta korespondencja z każdym dniem aż do momentu ucieczki coraz bardziej dramatyczna i to najbardziej dramatyczna ze strony jego matki, która już w ostatnim liście przed ucieczką Henryka Walezego zupełnie chaotyczny sposób w w sposób, który pokazywał wyraźne załamanie psychiczne prosi syna o powrót do Francji, dlatego że ówczesna sytuacja polityczna i stan zdrowia Karola dziewiątego oczywiście wskazuje na to, że prawdopodobnie za chwilę dojdzie do do do jego śmierci do bezkrólewia, które może jeszcze mocniej Francję pogrążyć chaosie wojnach religijnych, które przecież wtedy mają miejsce, ale był jeszcze 1 powód tej histerii, która w listach Katarzyny Medycejskiej jest wyraźnie widoczna Otóż Katarzyna Medycejska bała się, że po śmierci Karola dziewiątego na tron może wstąpić najmłodszy z braci Henryka Walezego Franciszek Herkules Franciszek Herkules, który był znany z tego, że był człowiekiem niezwykle ujmującym i który potrafił we wspaniały sposób przedstawiać różne rzeczy był bardzo medialnym człowiekiem, jakbyśmy dzisiaj powiedzieli uwielbiał np. przebierać jakiś strój gala, więc nawiązywał histo do takich historycznych źródeł był człowiekiem niezwykle ujmującym bardzo teatralny dziesiąte teatralność w rodzinach monarszych to też temat zupełnie oddzielną dyskusję, że tak naprawdę wszystkie rodziny rody to byli doskonali aktorzy, którzy musieli właśnie swoich rolach odnaleźć i Franciszek Herkules tej roli władcy mógł się odnaleźć, ale dla matki to było ogromne zagrożenie, dlatego że katar czy Katarzyna Medycejska mogłoby w ten sposób stracić wpływy, bo Franciszek Herkules był władcą ambitnym człowiekiem, który z pewnością matkę, by od władzy odsunął Henryk Walezy jako pupilek jako człowiek, którego zawsze bardzo ceniła był gwarancją, że ta władza Katarzyny Medycejskiej wpływ na politykę zostanie podtrzymany stąd też ten histeryczny ton listów, który był wpisany do Henryka Walezego, ale była jeszcze 1 bardzo ważna osoba Maria Lewińska osoba, która była wówczas zwano Henryka burbona kuzyna Henryka Nawarry późniejszego Henryka czwartego, czyli taka kochanka można powiedzieć Henryka Walezego kobieta, którą niezwykle kochała, do której również pisał listy podpisywał podobno te listy własną krwią to była też osoba, do której on tęsknił, którą planował poślubić próbował zresztą zerwać ten związek Henryka burbona właśnie z Marią swoją ukochaną dla nich również do Francji chciał jak najszybciej powrócić Maria umrze, więc ten związek nie dojdzie do skutku tak to teraz ucieczka wielka ucieczka wprawdzie Henryk zdecydował się oczywiście wracać po tych histerycznych wezwaniach matki, ale nie chciał rezygnować z polskiego tronu poprosił polskich senatorów, którzy byli jego boku zgodę na wyjazd ci odpowiedzieli, że zgodę mu dać może tylko Sejm no i Henryk przyznał oficjalnie, że ten werdykt akceptuje, a potajemnie zaczął szykować się kierować przygotowaniami do ucieczki tak, ponieważ faktycznie polskie doświadczenie polityczne wskazywał również, że brak monarchy w kraju w państwie też może wiązać z pewnym prośbę kryzysem politycznym tak było z Zygmuntem Augustem w ogóle doświadczenie Zygmunta Augusta niezwykle rzutowało na Polski ustrój polityczny wspomnę tylko 1 rzeczy za chwilkę wracam do Henryka Otóż Henryk Walezy artykułach Henrykowski taki dziewiąty punkt artykuły henrykowskie, który mówił o ograniczeniu długości Sejmu do 6 tygodni to było doświadczenie rządów Zygmunta Augusta, który przesuwał prze przedłużał Sejm w nieskończoność chodziło o to, żeby takiego przedłużania nie dopuszczać, żeby tam do wód całość ściąć i podobnie było z opuszczaniem przez króla Krakowa czy opuszczanie w ogóle państwa Zygmunt August bardzo uwielbia uciekać na Litwę np. jeżeli coś nie pasowało, jeżeli chciał się pokłócić ze szlachtą pozostawić ją w takiej nie decyzyjności to wtedy uciekał sobie na Litwę tutaj też obawiano tego, że król w ten sposób zniknie i tak naprawdę wszystkie struktury państwowe zostaną gdzieś zablokowane usztywnione stąd też senatorowie, którzy towarzyszyli władcy napomina go, że Sejm jedynie może wyrazić zgodę na jego uciekły na jego wyjazd przepraszam nie tyle ucieczka co wyjazd oczywiście, ale pod warunkiem, że na tym Sejmie król przedstawi warunki funkcjonowania państwa w czasie jego nieobecność no tylko, że król doskonale sobie zdawał sprawę czym jest Polski Sejm jak długo będzie pan o sobie tak zdawał sobie też sprawę siły opozycji Szanowni Państwo my funkcjonujemy w państwie po pierwsze w czasie swojej koronacji Henryk Walezy nie do końca zaprzysiężona artykuły henrykowskie i szereg województw Małopolsce szereg województw również w Wielkopolsce na Rusi w dalszym ciągu uważało, że tak naprawdę funkcjonujemy w okresie czegoś w rodzaju bezkrólewia i pół Henryka Walezego zresztą bardzo szybko województwa domagały się uznania bezkrólewia tak naprawdę, więc on funkcjonował jeszcze w kraju, który nie był do końca pogodzony z jego elekcją nie był jeszcze zespolony wokół władcy no, więc osoby wyobraża jak ten Sejm może wyglądać i oczywiście swoich senatorów, którzy mu sprzyjali senatorów związanych z dworem Królewskim uspokajał, że tak oczywiście pozostawi, ale jednocześnie szykował się do już do potajemnej ucieczki do takiej ucieczki w czerwcu 1500 siedemdziesiątego czwartego roku osiemnastego 19czerwca doszło, kiedy późną nocą, kiedy już Wawel zasnął, kiedy już Wawel szykował się do snu król również udawał, że szykuje się do snu, kiedy już miał pewność, że nikt nie zauważy jego ucieczki stanął na równe nogi ze swoimi towarzyszami uciekł w kierunku Kazimierza później w kierunku Polski gra, ale jednak ktoś króla rozpoznał kucharz, który natychmiast zawiadomił bank może go koronnego kasztelana Jana tęczyńskiego Tęczyński rzucił się Pogoń za królem tak oczywiście rzucił się w Pogoni za króla faktycznie kucharz zauważył brak władcy, ale ta ucieczka nie rozpoczęła się od razu, dlatego że powiadomiony został o tym, również Karkowski Andrzej Zborowski i oni stwierdzili, że może jeszcze trzeba zajrzeć do komnat Królewskich, bo może, aby na pewno nie ma tam król tak czy aby go na pewno nie ma faktycznie udali się do tych komnat czekali jeszcze pod drzwiami chwilę dworzanie zapewniali, że król jest zasnął i w końcu w końcu jednak wdarli się do pokoi zauważyli, że władcy, że władcy niema wtedy właśnie Tarczyński rzucił się Pogoń za Pogoń za władcą ta Pogoń jest też niezwykle ciekawa dlatego, że kiedy król przekroczył Wisłę to prawdopodobnie został rozpoznany też przez starostę oświęcimskiego, który chwilę wcześniej rozmawiał z tym część Tarczyński Chęciński tak naprawdę spróbował królowi po piętach rządu o krok od władcy i starosta ówczesny oświęcimski rzucił się z królem również Pogoń, kiedy widzę, że orszak królewski przejeżdża już Wisłę, a jednocześnie przedstawiciele orszaku zaczęli niszczyć most na Wiśle ten rozebrał się domaga i skoczył w tonie Wisły przepłynął Wisłę podbiegł do króla w tak skąpym odzieniu albo wręcz bez odzienia no i zaczął wykrzykiwać do niego po łacinie królu, gdzie idziesz, dokąd się udaje, ale władze już nie odpowiedział tuż przed przekroczeniem granicy dopadł władcę Tęczyński dopadła chcę Tarczyński przeprowadził z królem krótką rozmowę król obiecał, że jeszcze powróci król obiecał, że jedzie tylko załatwić najpilniejsze sprawy we Francji, ale powróci i żeby Polski Polska i polskie elity Polski Sejm nie podejmował żadnych pochopnych decyzji, dlatego że z pewnością powróci z taką informacją ten chiński wrócił na Dwór, ale to nie była dobra informacja, dlatego że od tego momentu kiedy po kraju rozpłynęła się wiadomość o ucieczce Henryka Walezego rozpoczął się nowy okres bezkrólewia nowy okres chaosu politycznego jeszcze chyba większy niż ten okres po śmierci Zygmunta Augusta ostatecznie Szlachta wyznaczyła, ale za termin przyjazdu do Polski do 12maja 1500 siedemdziesiątego piątego roku nie stawił się nigdy już do Polski przyjechał był królem francuskim przyjdzie czas kolejnego króla będzie to Stefan Batory tak Stefan Batory również wybrany w bardzo ciekawych okolicznościach też w tym bardzo mocnym konflikcie politycznym konflikcie proceduralnym to są też niezwykle ciekawe rzeczy jak walczono o to co te procedury to jest początek takiego wykluwa się prawa spisanego tam jeszcze obyczajowość zwyczaje jakieś usługi są niezwykle istotne jest niezwykle niezwykle interesujące niezwykle ciekawy elekcji Batorego elekcją podwójną, więc do moglibyśmy poświęcić temu niejedną pewnie pewnie audycja, ale może kiedyś nadarzy się rocznica tak wyznaczono, ale złemu Date co ciekawe, kiedy tej daty nie spełnił nie powrócił to nie dokonano formalnego aktu detronizacji Henryk Walezy nie został formalnie zdetronizowany do końca życia i mało tego są przekazy, które twierdzą, że Henryk Walezy tak naprawdę do końca życia polskiego króla uważa, dlatego że formalnego aktu detronizacji nigdy nie dokonano stwierdzono, że ta elekcja nie była, że on, że nie było, że nie było tak naprawdę tej elekcji, że nie spełnił wszystkich formalności to było związane właśnie z tym nie do końca zaprzysiężenie Henryka Walezego i tak historia zatacza koło, bo tak jak wybory odbyły się przez nie odbycie tak samo władca przestał być królem przez to, że uważano, że tak naprawdę elekcja się nie odbyła to jeszcze tylko dodam, że po ucieczce Walerego z Polski stosunki polsko francuskie zamarły na ćwierć wieku dr Sebastian Adamkiewicz historyk muzeum tradycji niepodległościowych w Łodzi publicysta portalu jest MAK org był naszym gościem bardzo dziękuję panie doktorze Zwiń «

Wydawał się być niezłym kandydatem na monarchę, ale... Historia Henryka Walezego

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: WIECZÓR - KAROLINA LEWICKA

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 22:00

Najnowsze Podcasty

"Mam nadzieję, że ten czas bezkarności się kończy" - słuchaczx po emisji 1. odc. serialu "Niedorzecznik"

Niedorzecznik. Odcinek 1

Czas rozliczeń

Elektryczny system hamulcowy oraz baterie Toyoty ze stałym elektrolitem

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL