Żydzi uprawiający ziemię. Skąd wzięli się Karaimi w Polsce?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

wczoraj państwa moim gościem jest pan prof. Maciej Tomal z Instytutu judaistyki wydziału historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego dzień dobry witam serdecznie panie profesorze dzień dobry dzień lekarzem państw bardzo bardzo bardzo bardzo bardzo dawno temu w 1 z programów to jeszcze było to nazywało chyba w cyklu lekcja religii rozmawiałem o Karaibach ale, ponieważ to był bardzo dawno temu, a od tego czasu pojawiło się sporo interesujących publikacji pomyślałem, że warto do Rozwiń » tematu Karaimów wrócić, a pan prof. Maciej Tomal jest specjalistą w wielu dziedzinach m.in. doskonałym znawcą bardzo interesujących tekstów rękopisów karaibskich i myślę, że warto właśnie z panem o Karaibach porozmawiać, gdy Sparta 7 współautorów takiego 5 atomowego opasły jego dzieła właśnie Karel Mach Karaibach pierwszej Rzeczypospolitej no i myślę, że pierwsze pytanie to właśnie trochę sobie zadać trochę też nie odpowiem a bo to jest, bo to jest list prośba synagogi Karaimów łódzkich do reputacji i myślę, że ta reputacja czy ten list trochę odpowiada na pytanie kim są Karim czy też Karadżić jak co niektórzy, tak więc zadać pytanie i trochę sobie sam odpowiadał pan dopowiada Primo my Żydzi kroimy co po polsku znaczy Biblia, że różniących się od zburzenia Jerozolimy obrządkiem od Żydów Raba nitów we wszystkie, albowiem do ich szkoły nie chodzimy, lecz własne mamy osobne swoje bożnice osobnych swego własnego obrządku duchownych to jest 1 tylko Kantora, który oraz jest duchownym rzeźnikiem do różnienia mięsa na pokarm ten przez nas samych pobierany bywa Tref żadnego nie znamy prócz krowy celnej tej nam bić i takowej zarośniętej mięsa jeść nie godzi się po polsku chodzimy trunków tych wszystkich co chrześcijanie inaczej używamy na fabrykach robimy za kort do nowych miastach liczył Kukizowi Grunta jemy obawiamy, a u chrześcijan służymy pisma hebrajskiego tylko do ligi używamy, a między nami tureckiego języka oko Piska osobne zakładamy trumna się, że bijemy słowem we wszystkim od Żydów się różnimy, abyśmy tedy od Żydów rabinów z najmniejszym punkcie nie należeli ani z nimi połączenie nie byli ani za jednych rozumie, bo nam z obowiązku religii łączyć się z Żydami rabinami nie wolno jak naj silniej dopraszać się, gdyż nawet podatki publiczne pogłówne osobno płacimy i osobno na nas kwity odbieramy no właśnie karmi czyli kto deficyt w czasie cofnąć parę kroków wstecz, żeby do chyba źródła całego całego tego ruchu najpierw w obrębie judaizm okazami judaizm rabiniczny, a potem na zewnątrz jest pytanie, kiedy Ross Ross gałęzie się, więc Talmud Babiloński właśnie to to to trochę jest na rzecz wydaje się na podstawie tych świadectw, które mamy w tej chwili, że być może gdzieś od ósmego wieku naszej ery na pewno żywiącym narasta w obrębie czym wówczas był udaje właśnie trwa chcę zapytać zarówno geograficznie jak jest osób popa patrząc od strony no właśnie rozmieszczenia go na bliskim Wschodzie głównej mierze i od strony tekstów tak tych tekstów, które stają się podstawą judaizmu, gdy chodzi o geografii judaizmu wówczas mamy z 1 strony wyznawców judaizmu na terenie dzisiejszej Palestyny Grecji Izraelu z punktu widzenia, aby wewnętrznego ziemi Izraela z drugiej strony mamy olbrzymią tzw. olbrzymią relatywnie tzw. diaspory babilońską, że co jest spora Bilińska ten co ten przymiotnik babilońska tutaj znaczy tradycji żydowskiej odnosi się on do stycznia Mezopotamii teren mniej więcej dzisiejszego Iraku to są potomkowie w głównej mierze tzw. wygnańców wtedy tzw. niewoli babilońskiej, czyli sięgamy jeszcze z kolei do połowy szóstego wieku przed naszą erą w każdym bądź razie duże skupiska judaizmu są na terenie no od ekspansji islamu przynajmniej w siódmym wieku na terenie dużego imperium kalifatu i muzułmańskiego i tam rozwijają się wielkie akademie nazwijmy obecnie Akademia to talmudyczne akademie skupiony wokół egzegezy tekstu biblijnego wokół formowania przepisu regulujących życie codzienne życie religijne właściwsze przez wszelkie aspekty życia codziennego i świątecznego Żydów, gdy mowa w akademiach to dokonuje się w nich właśnie egzegeza tekstu i wielokrotnie można odnieść wrażenie, kiedy spojrzeć z drugiej strony efektem ostatecznym tej tej tego tego przy przeglądaniu się tekstowi bitego jego interpretowania i wcielania w życie codzienne życie świąteczne są wielkie korpusy tekstów, które zostaną nazwane czasem w zależności od właśnie tej usytuowania geograficznego tak butem jerozolimskim bywałem też palestyńskim terminem Babiloński te prace dokonywane egzegezy jednocześnie aplikacja prawa dokonywane w akademiach babilońskich oko koło siódmego wieku być może na początku ósmego zostaną z ostatecznie zamknięte nazwane Talmud ba liczyli Talmud Babiloński jest to olbrzymi korpus tekstów i różne metody pytanie, gdzie tam jest Biblia w ogóle faktura jest jakby podstawą całego punktem wyjścia punktem wyjścia dokładnie pytanie, gdzie ona jest można odnieść wrażenie, że gdzieś te teksty od odbiegają od odbili znaczy zasady egzegezy pozwalają na odejście w kierunku różnych szczegółów uszczegółowieniu dyktowanych zresztą życie życiem codziennym w różnych kierunkach także dziś tamten tekst źródłowy, jakby brzmi niesłychanie w tle bardzo daleko albo również nie słyszę w związku z tym jak się zdaje nie więcej w tym okresie od ósmego wieku być może zaczyna narastać wśród uczonych pewnej niezadowolenia raz taka tendencja no dobrze, gdzie Biblia czy Powróćmy do tego tekstu sola scriptura dokładnie tak podstawowego troszeczkę coś co się stało zresztą później ten pogląd będzie gdzieś, ale brzmiał coś co się z tym co było podstawą jak protestantyzmu w szesnastym wieku także dobrze, gdzie Biblia jest ten tekst biblijny pod tą olbrzymią, a o tym, innym bagażem nauki społecznej społecznej teologii kościoła gdzieś Biblia tak źródłowych znikną z nich, jeżeli zapomni coś podobnego dzieje się wówczas mamy kilka takich ośrodków jak się później okaże na terenie właśnie tej tak jakby Babilonii tak Mezopotamii, w których taki ruch się rozpoczyna związane są to ten rok z takimi postaciami aż z czasem zostanie przepisana chyba troszeczkę wtórnie na nowi będą widzowi, który nigdy nie wyszedł niejako poza poza judaizm być może jest troszeczkę takim, a na jak ten ten tę odpowiedzialność za czasem za wyłonienie się Karaimi troszeczkę na niego zrzucono czy tak przez interpretowano całą tę jego historii, ale na pewno gdzieś w tych w tym okresie ten ruch zaczyna narastać na pewno mamy takie postaci jak Daniela komisji czy liniami na Holandię, którzy zaczynają tę tęsknotę niejako za tekstem biblijnym wyrazy pojawiają się w Grecji, którzy mówią nie to my tę egzegezy rabiniczne, która tak daleko odbudowują nad tekstem biblijnym dodatkowe narracje, jakby który, których nie odpowiadał za część pojedzie zagrać, w których największym przedstawicielem jest chyba jest odmiana Lee, który urodził się w ba się jest w tej chwili dziesiątym wieku już i którzy mówią nie to my wracamy teraz do tego podstawy do tekstu biblijnego spróbujmy zobaczyć tam tak naprawdę jest napisane co tak naprawdę jest napisane przypisuje się taką metodę egzegezy tekstu, która wychodzi od znaczenia słów sięgnijmy do leksykonu do gramatyki zobaczmy co ten tekst jak to kiedyś nazywa znaczy literalnie żywym to znaczy literalne znaczenie personal załóżmy czy Mojżesz mógł wypowiedzieć słowa na koniec księga powtórzonego prawa i umarł Mojżesz co to znaczy tak naprawdę zaczyna się pojawiać refleksja tak dobrze to znaczy, że tekst biblijny to jest coś bardziej złożonego być może nie jest tak jednorazowe oświecenie płynące w momencie, gdy Bóg nadaje Torre ludowi, ale pytanie czy może to, że tak bezpośredniej potem napisał antycypując swą śmierć umarł Mojżesz czy też może byli jacyś redaktorzy turysty w tym wszystkim współpracować w każdym razie taka krytyczna to znaczy z naszego punktu widzenia podejście do tekstu zaczyna być podstawą wyłaniania się stopniowo z judaizmu nowe najpierw wewnętrznego takiego narastającej z czasem fali trochę sprzeciwu wobec tych metod egzegezy, które gdzieś zapominają są teksty biblijne także w dziewiątym wieku część spośród tych niezadowolonych uczonych zakłada Akademię w Jerozolimie od dziewiątego wieku w zasadzie możemy mówić już o odrębnym nurcie, który będzie zwany sami Karaimi nazwać właśnie te ci nowi ten nowy nurt nas jeszcze mniej micra micra to jest głową to jest jedno określenie tekstu Świętego jako tekstu odczytywanego tak jak uran od wychodzi w zasadzie od tego co co jest co jest czytamy co jest czytanym tekstem święta o czary państwa mamy gości jest pan prof. Maciej Tomal instytucji do styki wydział historyczny Uniwersytet Jagielloński rozmawiamy o Karaibach albo kara i tak jak co niektórzy przed informacjami mówi pan o to też o nazwie, czyli sami dzisiaj powiedzieliśmy kary kara grozi kara mówi krajami nazwali się bynajmniej kra, czyli synowi pisma tak pisma jako tekst czyta odczytanego, który brzmi tak potem na polskim ani SA znacie sami tłumaczy Kamiński, kiedy tłumaczyli własne teksty urzędowe nazwali się żyć Biblia, że agent kraj jako określenie Biblii Hebrajskiej w ogóle tak synowie pisma przez podkreślali swoje przywiązanie do tego podstawowego podstawowego źródła źródła prawa i w ten sposób pojawia się oddziela od dziewiątego w dziesiątym wieku kwitnie Akademia w Jerozolimie pojawiają się takie postaci jak jako pal, kiedy sami, który tworzy chyba pierwszy taki rodzaj rodzaj kodeksu prawa Karpińskiego wtedy już taka kara kara im, skąd nazwa kara im od kara im forma im forma liczby mnogiej kraj właśnie, więc kara i niektórzy twierdzą dlatego jest formą to poprawnie sią nie nakładać 1 liczby uwag natury tak jak zamierzał mudżahedini może chodzić właśnie właśnie dokładnie ten sam mechanizm albo za pomocą sesji Roty Zefira referat z innych z innej dziedzinie od tego czasu ruch ten staje się ruchem odrębnym nigdy nie był masowy ruch silne były z nim na początku oczekiwania mesjańskie silne były też takie tendencje pokutne na samym początku istnienia tego ruchu, ale właśnie zaczyna funkcjonować odrębnie z czasem w szczególności, kiedy komplikuje się sytuacja Polic hali jeszcze 1 ważna rzecz może ciekawa, że 1 z głównych języków, jaki no właśnie takim dokonywała się ta egzegeza był język arabski jeszcze do arabski 1 z takiej etno, lecz jak to się, kiedy nazywa, czyli dialekt typowy dla grupy wzdłuż głównej mierze był to język arabski zapisywany alfabetem hebrajskim czyli jakby geneza pożyczkę państwa gdyż, kiedy mamy ten strach się nazywa germański zapisywane zapisywane wobec hebrajskim to był główny nie wyłączna główny język egzegezy, czyli ten język otoczenia kulturowego, jakim się rozwijały takie mamy komentarze wspomnianego tutaj jest etap lego właśnie ten tekst kier pisanego to to co teksty pisane w języku arabskim, a skąd ten turecki szef rządu właśnie jeśli można od razu, kiedy tak panie, skąd wrócimy wrócimy tak dobrego dla Rzeczpospolitej właśnie i czy gdy do Sejmu Rzeczypospolitej w końcu, więc wiemy, że taki rodzaj protestantyzmu w obrębie judaizmu, który w pewnym momencie dochodzi do głosu dochodzi głosów do tego stopnia, że wychodzi poza tym judaizm rabiniczny rozwija się obok niego trochę równolegle z niemal stałym kontakcie zawsze jako język tekstu Świętego jest uznawany hebrajski przez kara mimów także hebrajski jest podstawowym językiem tekstu Świętego będzie też inne stosownie do urzędowych obok arabskiego, a z czasem dojdziemy do 1 z irytujących Wtorkowski, którzy w, którym Karaimi tutaj nam w tej części Europy bardziej znają się będą obsługiwać, kiedy dochodzi do kiedy jesteśmy w jedenastym wieku głównej mierze to dochodzi do różnych zawirowań politycznych w szczególności piesza wyprawa krzyżowa uważa, że sytuacja polityczna się zdecydowanie komplikuje i gmina karani ska czy też kara i miejsc terenów Grecji Izrael Palestynę emigrują niejako stamtąd zawsze obecność w Jerozolimie przerwana w niektórych okresach, ale kilka rodzin karaimskich zawsze jakoś w Jerozolimie udało udało się przetrwać, ale w głównej mierze zwolennicy czy członkowie tego ruchu emigrują w 2 kierunkach generalnie rzecz biorąc na południe osiedlają się czasem takim mieście hit to jest mniejsza wspólnota istniejącym dotychczas na terenie Iraku i do Egiptu i duże ośrodki tworzą i Aleksandrii w Kairze, a drugi kierunek jest północ i osiedlają się czasem powstaje duża gmina w Konstantynopolu to jest 1216 wiek, kiedy to jest taki złoty wiek powiedzielibyśmy OKE Karaimów także na terenie imperium osmańskiego z powstaje wtedy zresztą bardzo bardzo istotne dzieła dla prawodawstwa Karaibskiego uda da City 12 wiek później piętnastym wieku ja chyba świadczy to są takie 22 bardzo ważne postaci dla kry, które tworzą dzieła będące podstawą życia codziennego całego prawa Karaibskiego, do których następnie będzie następował odwoływanie się ustawa czasem mamy duże ośrodki na Krymie obecność Żydów w ogóle na Krymie datuje się od pierwszego wieku naszej ery, więc krew nie jest jakby tutaj nową nowym nowym miejscem czy to był ruch z Turcji w sensie do aż na Krymie tam tworzenie swoich ośrodków de facto od 1112. wieku mamy ośrodki karaibskie w miastach Krymu takich jak ciut Kalemba czy staraj ciut, ale chyba tutaj największą największą gminą teraz troszeczkę tonie nam to w mrokach dziejów początki karami Karaimów polsko-litewski tak, czyli tych ośrodków, które tworzą się na Litwie dokładnie najważniejszym są kroki, ale nie tylko, bo i Nowe Miasto i pozwoli bliżej pita do pewnego stopnia w pewnym okresie także później idei na południu, czyli właśnie wspomniany przez pana Halicz Łuck Kukizowi samiczka karani ci wiązali to znamy taką historię z 1 jest dużo groźniejszy kraju sami byli zainteresowani tworzyli jako swoją historię związali rozkazów tak to jest 111 z koncepcji, ale chodzi o to, że jak znaleźli się w ogóle tak, ale na Litwie i powiązali z postacią wielkiego księcia Witolda koszt tego wielkiego księcia Witolda własne źródła lokują w trzynastym wieku to co tak to trochę po dniu oddania ręcznie troszeczkę historycznie, ale wiemy o wielkim księciu liter litewskim Witoldzie te już historycznym, że toczył też w 2 wojny ze złotą ordą i być może w 1300 dziewięćdziesiątym dziewiątym roku wprowadza po tej wyprawie nieudanej zresztą 1 z takich wypraw sprowadza rodziny karaibskie do na Litwę rzut oka chińskie podają tutaj liczby 400 rodzin 380 rodzin co się wydaje mało prawdopodobna biorąc pod uwagę fakt, że w osiemnastym wieku Karaimi polsko-litewski to jest taka grupa 400 do 600 osób, czyli zdecydowanie bardzo mała na Krymie dużo więcej dużo bardziej liczne miasta Krymu, ale to też wcale nie jest nieprawdopodobne, bo rozumie, że w przeciwieństwie do Żydów zagranicznych jak mówili raz zgasła świeca w czasie szabatu, ale zgasły ogólnie mógł od palanta trans miesiącach zimowych to się mogło po prostu taką, ale karmi polską litewscy odchodzą od tego od tego zwyczaju może z tego powodu właśnie z powodów klimatycznych jak się zdaje po prostu i dopuszczają podtrzymywanie ognia także także Szabat to zimy na Litwie swe efektu cieplarnianego wówczas jeszcze był dosyć ciężkie do zniesienia szansy wyobrazić jako ciekawostkę dodam Szanowni Państwo, jeżeli państwo nie wiedzą, że język ukraiński jest 1 z języków mniejszości etnicznych ta jest oficjalne stanowisko czy 1 z oficjalnych języków mniejszość etniczna i z tego powodu rozumiem też przysługuje krajom o szkolnictwie ukraińskim co władza jest oczywiście pomysł kosmiczny, bo chyba nikomu w Polsce katyńską już pana panie z ligi w tej chwili wcale nie to to jest w obrębie zainteresowań tylko logów mamy naszych świetnych kolegów uczonych onkologów panią dr Anny Sulimy łowić prof. Michała meta, którzy są kontynuatorami tej tradycji języka Radziński 1 z jego dialekt języka chińskiego jako 1 z języków tor chińskich wziął się z tego okresu zamieszkiwania właśnie na trzecim klasyfikowany jako 1 z dnia taksówki Czacki z Krymu Karaimi tak czy inaczej znaleźli się jednak w Trokach i w okolicach przynieśli ze sobą swój Jan Witek, który pan cytuje prawda główny cel był cel finansowy mianowicie, żeby nie obciążać Żydów, żeby nie obciążać Karaimów długami kochał Raba licznych tak to pyta podkreślali swoją odrębność, ale to są tak jak no nie wiem 2 gałęzie jest dobre określenie, ale każe bracia, którzy się rozeszli i którzy zawsze mieli świadomość istnienia własnego obok siebie i Karaimi np. w Konstantynopolu, ponieważ ta historia z 12 wiek to złoty wiek akcja rozpoczyna się ten okres rozkwitu bardzo intensywny życia intelektualnego wspólnoty ukraińskiej w Konstantynopolu jest też złoty wiek Hiszpanii oni mieli bardzo doskonałą świadomość to był ten sam język bardzo często główne dzieła powstają w języku hebrajskim i mieli doskonałą świadomości mało tego znajomość i to jest cała tradycja, a także idąca w właśnie w kierunku liczy kontynuowana przez Karaibów tureckich znajomość dzieł rabin licznych takich jak np. działa mają oni SA oni znali czytali i mamy wielkich uczonych irańskich stok malutka słusznie, że część państwa może widziała Troki była w Trokach jest popularny kierunek także powiedzenia ach tak tak także w Rydze w Chinach nie strzeże tak z zagranicy obraża się zorganizować szybko się poruszać się nawet w być może chodzi tu ucieczkę to w Trokach w okolicach mamy uczonych, którzy zyskali sławę międzynarodową np. szesnastym wieku w Trokach dzisiaj decyzje zwiększy uczonych karaibskich i za Strug był on znany później także w Trokach i Wilnie różnych etapach swojego życia z kolei na przełomie szesnastego siedemnastego wieku żyje Szlomo czy tej wymowie Kraiński hebrajskiego Szlomo przez zorzę takim kresowy atak to jasne dla miasta ustalono Szlomo Ben, a Ron, który i ci 2 uczeni są, jakby takimi chyba 1 z największych postaci przynajmniej za Strąk to jest koniec szesnastego wieku miała bodaj 1594, który był do tego stopnia doceniane może być zbyt co świadczyło o jego jak wielkiej renomie jako uczonego nadwozie Krzysztofa Radziwiłła wówczas lekarzem był Żyd raban licznych antologii karaimskie Jasek ślą model Ediego, który mówił, że na wśród uczonych żydowskich w ogóle najbardziej uczeni są kara imię, bo życie panicznie wg el Mehdiego zajmują się nauką Talmudu miast chodzi o takie szerokie Horyzonty proszę wyobrazić 1 z najbardziej znanych dzieł Izaaka Strąk jest fizykiem nacji wzmocnienie wiary, który jest polemiką z chrześcijaństwem, ale taką polemiką, która wykazuje bardzo doskonałą znajomość Angeli chciałem państwa moim gościem jest pan prof. Maciej Tomal Instytutu judaistyki wydział historyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego wmawiano kraj ma jesteśmy w 11 wieku, czyli jeśli wędrowaliśmy troszeczkę, ale Hiszpan związał się z Hiszpanii Alan Galus byliśmy w dwunastym wieku później były prezes mówi pan informacji historycznych wspomniał pan o wielkich uczonych ukraińskich chodzących krok tak właśnie wylądowaliśmy szesnastym wieku czy taki kres epoki Jagiellońskiej, który ferment także intelektualny w pierwszej Rzeczypospolitej pamiętamy, że to nie tylko protestantyzm, ale jest to arianie swoją anty dziennikarze oceniania proszę wyobrazić, że za Strąk miał znajomości czy udział w Czechowicach się i cytuje ich także za struktury fizykę na polemizuje Ewangelia mi pole, gdzie chrześcijaństwo, wykazując bardzo dobrą znajomość wagę np. no oczywiście próbuje wykazać, jakby niespójność tekstu podchodzi do do tekstu Angeli też trochę jak do tej służby podlega krytyce nie jest taka krytyka z punktu widzenia no nie wiem historycznego np. że że, że chrześcijaństwo to jest to całkowicie odejście to herezja to jest nie podchodzi w ten sposób na poparcie np. na genealogii Józef faktur miał wywodzi się z rodu Dawida w Ewangelii Łukasza jedni są drugim Mateusza przecież tam są w tym genealogia nie ci sami przed pojawią się inne imiona to znaczy, że cały tekst jest niewiarygodny tak, by przekaz tradycji to jest 1 z głównych kryteriów tradycji zarówno ukraińskiej jakich tradycji Żydów raban w związku z Darią prawdę, jeżeli jest w stanie wykazać wszystkie łańcuchy od oświecenia to od pierwszego dania prawo nadania tory boskiego przekazu potem dziedziczonego przez pół roku, ale tych wszystkich, że nie jesteśmy konta zwolniono to jest prawda no, więc i za krok to jest to to jest to jest taka postać niesłychanie uniwersalnego dzieła były drukowane fizykę ona została wydrukowana w Amsterdamie było przed bardzo popularna czy widać, że była potrzeba takiego czytania czytania tego rodzaju tekstu, który jest spojrzeniem na wcześniejszego serią jego krytyką od środka spotkała się to działo z jakimś odpowiedziami kontra argumentami znali i lewicy cytowali to to dzieło jak się zdaje nie było takiej otwartej polemiki tak z tym dziełem natomiast z drugiej strony dreszcz wreszcie wreszcie, ale jest takie jak spojrzenie potrzebna chyba wydawało się na na nasz główny tak źródłowy chrześcijaństwa jako jako środka, bo taka właśnie pierwsza fala egzegezy jeszcze przed tą falą dziewiętnastowieczną nie wiem czy tak można, ale być może pan ta tradycja wciąż ma kontynuację też właśnie te te w polsko litewskich Karaimów trochę, ponieważ Szlomo Ben Ron, który jest związany także z Wilnem od pewnego momentu pisał 1 z jego głównych dzieł na ma tytuł papiery na sale, czyli 3 osoby elektryka, który jest w zasadzie takim rodzajem kodeksu chyba czy to dobre słowo prawa Karpińskiego w kontrze do do Żydów Raba nitów, ale z drugiej strony jego sława była tak wielka, że król szwedzki wysłał tam swojego wysłannika właśnie do do trok, żeby się spotkał za ochronę czując, że jak związek teologiczne pomiędzy luteranizm vis-a-vis teologia katolicka, a kara niż ma widz bawi judaizm rabiniczny także sława tych uczonych była na tyle rektor ówczesnego Uniwersytetu w Rydze również zaprosił umowy na cha Rona do wygłoszenia wykładu właśnie o podstawach Religi karaimskie także byli też tacy reprezentanci świata chrześcijańskiego tym razem protestanckiego, którzy czuli pewne powinowactwo ska Karaimi mam, jakby szukali, czyli rodzaju bratniej duszy nie wiem w tym w tym roku ukraińskim dostrzegając pewną właśnie polemikę odejście od tego olbrzymiego bagażu egzegezy w porównaniu z tekstem źródłowym tak w protestantyzmie Jagi Karaimi idźmy, więc karani nie był takim ruchem gdzieś tam na marginesie, który rozwija się w tych w tych ma w małych ośrodkach, którego nie nie ma mniej świadomości kontaktu z zewnętrznym światem także mam namyśli tamten świat czy to pierwszej Rzeczypospolitej z 1 strony czy w ogóle Europy chrześcijańskiej zresztą pewnie mógł czuć także pewnym duchowym bratem Muhammad ibn Abd Allaha, ale to dopiero 8 lat wiek tak tak tak kto, kto wie może morze może tu jest jakaś jakaś analogia jeszcze 1 rzecz interesująca rzecz rozwoju z drugiej strony tak nauki życia codziennego od, których masa interesujących wystaw artystycznych u progu badania tego karami mu polsko litewskiego od strony źródeł w szczególności tych źródeł hebrajską fizycznych, których bardzo duża kolekcja znajduje się w carowie Rosji Sankt Petersburgu jak żona kolekcjach tylko Wicia Abrahama frankowicza wielki uczony ukraiński, który podjął wysiłek zgromadzenia tego roku podróżując przez, odwiedzając gminę nie tylko te litewskie Krymski, ale także pod rząd dalej po bliskim Wschodzie szukają też tych arabskich dokumentów i gromadzą liczną kolekcję w każdym bądź razie wśród różnic wspomniany cytowany przez pana tekście na początku pomiędzy Żydami Raba licznymi kara mami Prus plus prócz tych doktrynalnych kwestii jest przy NATO, że my uprawiamy ziemię tak jesteśmy rolnikami i tak właśnie jest gospodarstwa Karasiński jak pojedziemy do trojga fabrykach robimy to właśnie na fabrykach robimy jak zobaczymy gospodarstwa kara chińskie to zobaczymy, że Karaimi żyli w takiej w takim gospodarstwie, które można nie wiem, czyli chałupie, gdzie obok było podwórko i do tego podwórka bardzo często przylegało jakieś pole albo pole znajdowało się jakimś, jakiej odległości, które uprawia albo dzierżawione teraz, kiedy przeczytamy opisy kara jest właśnie do teraz przez morze kilka informacji ośrodka tekstów, które publikowaliśmy w publikacji przez pana wspomnianej tam mamy dwujęzyczna publikacja, że hebrajskich tekst m.in. takie dokumenty kupna-sprzedaży nieruchomości opisy nieruchomości wyobraźmy sobie, że to jest trudność, która wydaje się dla każdego człowieka zajmującego się językiem wyraźnie, że często trudność pozorna dobrze wyobrazić, że w opisie gospodarstwa, które ktoś kupuje 1 kawałek kupuje od drugiego albo jest przedmiotem dziedziczenia albo jeszcze jakieś inne operacji na nieruchomości mamy w opisie chałupy po hebrajsku to brzmi tak, by one co znaczy biały dom, by hord znaczy czarne do najczęściej zostają co to właściwie w bajce Kol no, więc właśnie co hurtowych nowe myśli, dlaczego mógłby być, ale akurat nie ma w no i je termin wydaje się zjedliśmy bardzo dobrze dobrze zrozumiał, że nie ma żadnych trudności słownikowych, a z drugiej strony, jeżeli przełożymy to gospodarstwa ukraińskiego to co może znaczyć no okazuje się, że kara mi to jest taka językowa bardzo interesująca bardzo interesujące zjawisko, bo kraj jak sami o sobie piszą też do doskonale znali język Polski przejdą no posługiwali się nim także w życiu urzędowe trwa różnie od Żydów ani gdzie to była dosyć rzadka umiejętność dziedziczyli opisy tylko tłumaczyli literalnie na hebrajski opisu nieruchomości dokument, który znali języka polskiego języka piecze Rzeczpospolitej urzędowego tak i co to jest to jest izba biała izba czarna to by znaczy izba w tym w tym kontekście co to jest izba biała izba czarne mamy opisy Etnograficzne i terminologia, którą posługuje się ludność także tak to jest liczba czarno to jest izba, gdzie jest piec wpadką jest okopcone jest izba biała i tam gromadzi tak się żyje tam się często śpi, a izba biała czysta izba reprezentacyjna, która służy do przyjmowania gości także głównie życia latem, gdzie spożywa się w upalne dni posiłki zobaczymy na układ gospodarstwa się przekonamy, że ma układ taki takie gospodarstwo jak gospodarstwa nie wiem zresztą na Podolu tak czy domy ustawione bokiem do do drogi także podwórko jest tak jakby też ustawiony bokiem do drogi i całe gospodarstwo zamykają zabudowania gospodarcze albo 100 opory równolegle z domem stoi stodoła okazuje się, że Karaimi trotyl przynajmniej, czyli dokładnie w takim samym układzie gospodarstwa jak gospodarstwo znane nam się z innych z innych regionów Polski i uprawiali ziemi dzierżawili topola zarówno gospodarzom polskiej ligi tatarskim i prowadzili życie jest to chyba 1 z nielicznych wypadków kiedy, jeżeli popatrzymy wróćmy do samego początku naszej opowieści na Tal mód na oba Tal młody to zobaczymy, że częścią tak pierwszego traktatu Talmudu zera im wcześniej niż ne jest poświęcony sprawom gospodarczym związanym z życiem rolnicze, ale odnoszącym się do od początku diaspory przynajmniej początku zburzenia po złożeniu drugie świadczenie, kiedy de facto zaczyna się diaspora żydowska to prawo nie miały zastosowania Żydzi prawie żadnym regionie nie mieli prawa posiadania ziemi w Europie to to co nie mam takich Żydów gospodarzy w kraj i tak i kraje stosują także te prawa rolnicze niejako, które znają zbili do jest też taki przykład, że od tego zapowiedzią końca czternastego początku piętnastego wieku, kiedy zna znajdują się w szczególność kraju po polsku litewsku posiadających ziemię uprawiający ziemię to to jest ten 1 z nich chyba historii aplikacja prawa hebrajskiego tzw. Biblii Hebrajskiej aplikacja także tych prac rolniczych sposób nieprzerwane w zasadzie do wybuchu drugiej wojny światowej i Karaimów rolników, którzy uprawiają ziemię i którzy nie wiem pracują także w lesie jako trwałej rozumie to wg świadczy nie tylko o tym, że Karaimi czuli się odrębną społecznością niż Żydzi Raba liczni, ale także, że byli rozpoznawani jako odrębna wspólnota tak wydaje się, że tak dać mający znowu jakaś historia, która zaczyna sięgać tym razem już po początku dziewiętnastego wieku mam wrażenie, kiedy poczucie odrębności nie leczony czy jak się czyta dokumenty to w dokumentach hebrajską fizycznych Karaimi żyją wg samych siebie w dzielnicy żydowskiej rzesza była dokładnie przy ulicy żydowskiej i ten to pojęcie Yehudi im, że dziś stosują także w stosunku do siebie oczywiście, że można argumentować, że odnoszą to do wyznania, a nie nie jest każda nominacja tak etniczna zmuszani do do etnicznego kontekstu nie nawiązują tutaj żaden sposób, ale fakty fakty jest, że poczucie odrębności chyba narastało w obrębie dziewiętnastego wieku na KUL minął je w działalności i sera sza siała, który zostaje takim głównym 7 przy tytuł chana wówczas rocznik 2 cha cha, ale tak w ramach córki za co i całe całego ruchu nazwa tego tej tej funkcji panie profesorze powiem tak czuję pewien niedosyt, bo tutaj jeszcze mam całą masę pytań, a pan tu otwiera coraz nowe wątki, a tymczasem kończyła się, czas więc proponuję byśmy nie skończyli opowieści o Karaibach na 1 spotkaniu, a jeżeli nasi słuchacze także są zainteresowani tą obiecuje, że pan profesor powróci w przyszłym tygodniu i dokończymy opowieść o Karaibach bardzo panu dziękuję bardzo, dzisiejsze spotkanie państwa moim gościem był pan prof. Maciej Tomal z Instytutu judaistyki wydziału historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego Zwiń «

Żydzi uprawiający ziemię. Skąd wzięli się Karaimi w Polsce?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: OFF CZAREK

POPULARNE

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 17:00

Najnowsze Podcasty

Robert Korzeniowski o decyzji MKOl-u w sprawie rosyjskich i białoruskich sportowców

Czy zatrzymywać pracownika, który chce odejść z firmy?

Trzy miesiące na rozwiązanie problemu. Co dalej ze zbożem z Ukrainy?

Wiemy, że klapsy to zło. A krzyk i zawstydzanie dziecka? Rozmowa o przemocy psychicznej

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL