Wyczytane z zębów mądrości

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Cezary łasiczka program off czarek dzień dobry witam państwa bardzo serdecznie zapraszam na dzisiejsze spotkanie państwa moim gościem jest pan prof. Jacek Tomczyk z Instytutu nauk biologicznych Uniwersytetu kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie dzień dobry witam serdecznie panie profesorze dzień dobry witam pięknie Szanowni Państwo przekaz informacji na dziś jest taka proszę myć zęby bardzo dokładnie bardzo bardzo dokładnie wrażenie państwa będą mieli zębów to za Rozwiń » 8000 lat wszystko się wyda i prof. Jacek Tomczyk za 8000 lat pisze o tym, artykuł o, żeby tak długo żyli, ale oczywiście tak, bo na razie wyszło na to, że nasi przodkowie ci sprzed 8000 lat no nie bardzo dokładnie myć zęby i teraz jest wstyd na całą Polskę szczególnie myślę tutaj tych naszych przodkach jest północno wschodniej Polski na umorzenie dokładnie chodzi o mycie zębów, ale na pewno dieta rodzaj diety na pewno wpłyną na rozwój tej choroby, która dzisiaj jakże często wszystkich nas dotyka nęka przeprowadzone badania, o których pan redaktor wspomina dotyczą populacji neolitycznej, czyli okresu, kiedy jeszcze populacji ludzkiej nie nie upowszechniły rolnictwa, czyli funkcjonowały na zasadzie zbieractwa łowiectwa materiały, które są dostępne w Europie w Polsce się pani państwo domyślają są rzadkie ze względu na to, że raczej nie kultywowano jakiś pochówków cmentarzyska zatem ludzie byli chowani po prostu w różnych miejscach i odnajdywaniu jakichkolwiek jakich materiałów jest niezwykle rzadkie, ale też niezwykle cenne no i takie badania zostały też przez zespół, którym kieruje przeprowadzone w Polsce co się okazało panie profesorze okazało się, że może inaczej może rozpoczynać od, gdyby początku mianowicie te materiały, o których wspominam to są materiały jeszcze wydobyte w latach sześćdziesiątych, czyli jednak dość sporo czasu temu te materiały zalegały w muzeach był oczywiście na swój sposób badane metodami, które wtedy były dostępne i które można było się posługiwać natomiast materiały te zostały przez nas jeszcze raz przeanalizowane metodami, które dzisiaj są dostępne niewspółmiernie lepsza delikatniej sza technologia wykorzystująca niewielki materiału bardzo mało destrukcyjna i okazało się, że na tych materiałach na zębach dokładnie o tym, się zajmuje występowały pierwsze ślady ubytków zmian próchnicy owych jest to o tyle ciekawe, że generalnie przyjmuje się, że sad dietę dieta rolnicza dieta wysoko węglowodanowe, czyli to co dzisiaj z króluje na naszych stołach, że to jest przede wszystkim pierwszym takim najważniejszym czynnikiem powód powstawania próchnicy natomiast uważano czy uważa się, że w okresie przed rolniczym próchnica występowała o wiele rzadziej i o wiele słabszym natężeniu natomiast badania, które przeprowadziliśmy wykazały, że pierwsze ślady próchnicy były już obecne zarówno osobników dorosłych, jaki u osobnika 1 dziecięcego, który miał około 3,5 roku życia, a zatem jest to coś coś no dość niezwykłego na terenach Polski natomiast dość dobrze wkomponowuje się w taki obraz mecz politycznej Europy albo z antycznego świata jak wtedy funkcjonowała no uważa się dzisiaj bowiem, że te grupy, które zamieszkiwały obszary Dodzie funkcjonowały rośliny słodki, gdzie funkcjonowały owoce czy południe tereny ciepłe tamta różnica nawet bez liczył się pojawiała natomiast na terenach północnych raczej były słabsze ślady ze względu na to, że wspólna północnych rejonach jednak nieco inaczej była inna Flora fauna natomiast nasze badania właśnie pokazują, że jednak występowała próchnica to, że była w znikomych znikomych ilościach, że słabo była widoczna, ale jednak występowała no dobrze i teraz zostałem się panie profesorze czy takie przy takich badaniach np. posiłkowali się myśl o całym zespole badawczym także pomocą jakiegoś dentysty albo Archeo dentysty, bo nie ma czegoś takiego Rhode artysta ja jestem stąd to co pan mówi archeolodzy artysta się nazwa od teolog na rzecz akurat to jest moja specjalizacja nas kilkoro w Polsce tylko, który się zajmują morfologię zębów czy prawidłowościach zabawnymi, które występują zarówno w populacji dzisiejszej alei populacja historycznych, ale oczywiście zawsze w współpracę ze stomatologiem czy dentysta jest w zespole też dentysta zawsze też wyniki skonfrontować to zatem nigdy takie wyniki nie są analizowane przez 1 osobę tylko zespół osób, aby można było sprawdzić rzeczywiście wiarygodność jest prawidłowa natomiast to, o czym pan wspomina no generalna zasada, która funkcjonuje w nauce w naukach biologicznych, ale nie tylko może zawsze musimy skonfrontować nasze wyniki z drugim badaczem, który czasami nie wie, jakiego wyniku zależą już spodziewać musi potwierdzić pewne rzeczy zatem tutaj oczywiście tak było także byli i był byli dentyści zespole, a zatem wyniki są dość wiarygodne no dobrze, ale rozumiem, że to, że pojawiają się ślady próchnicy na zębach sprzed kilku tysięcy lat to co ostatnio w sensie jest wielkie odkrycie, ale z drugiej strony to jest takie trochę pewnie oczywistą oczywistość powiedziałbym no niekoniecznie oczywista oczywistość, dlatego że jest to choroba, która dzisiaj dotyka przede wszystkim populacji wiemy o tym, wielu raportów to myślę, że tutaj nie trzeba wielkiego doświadczenia badawczego wiedzieć co dzisiaj tak każdy z nas przynajmniej jakieś ślady tej próchnicy będzie miał na to jak ta próchnica wygląda oczywiście dzisiaj one zależy zależy wiele komponentów to są komponenty związane z wszystkim dietom nie tylko co jemy, ale jak często jemy o tym, zapominamy nieustanne dokładanie przekąski to jest coś co jest dla nas druzgocące przysłowiowo, jako że bakterie, które funkcjonują w naszej jamie ustnej nieustannie mają materiał jak powiedzmy sobie popularnie stosu popularnym nieustannie materiał, którym mogą się żywić wydzielając, wydając kwasy te doprowadzają do rozpuszczania szkliwa ich efekcie choroby płatniczą, a zatem nie tylko jakość diety, ale często przekąsek na to wpływ również będą mieli dzisiaj będą miały dzisiaj oczywiście higiena jamy ustnej, czyli jak często myjemy zęby jak żyjemy też być dokładnie czy nie dokładniej, ale i inne elementy np. jako śliny naszej ta ślina też ma jak rośliny jakoś ślinę tak jak cieśli nano po pierwsze, oczyszcza obmywa naszą jamę ustną przecież z resztek pokarmu ta ślina zatem, jaka jest sekret tej śliny czy dużo jest wydzielany czy mniej wiemy, że niektóre lekarstwa niektóre narkotyczne środki upośledza zajął np. wydzielanie śliny może być zmieniany pH śliny jakość tej chwili czyli jakie będą elementy wewnątrz to elementy, które wpływają kolejna zdolności regeneracyjne szkliwa, kiedy pojawiają się pierwsze, jakie zmiany to ślina może właśnie substancje, które są zawarte są mogą na pewnym etapie przyhamować ten rozwój bakteryjnym, a zatem to nie tylko higiena, ale również jakoś śliny oczyszcza się też jak można domyślać tutaj wpływa wiele czynników choćby stres funkcjonowania, czyli nasz nasza nasze nawyki, które są wciągu dnia to wszystko wpływa finalnie finalnym wina na pojawienie się tej choroby wiemy, że choroba próchnicę, która z chorobą infekcyjną, o czym się zapomina często ta choroba ma wiele swoich wypadkowych w wiele czynników pojawia się zatem przełożenie takie, że tylko dieta wpływa NATO do Izby przy wielkim uproszczeniem wręcz nawet zafałszowania pewnego obrazu oczywiście panie chłodzą żywność tak to powrót będą naszych zębów tych Marek 100 000 lat tak powrócimy do nich po informacjach Radia TOK FM informacja o godzinie dziesiątej 20 już za kilka minut państwa i moim gościem jest pan prof. Jacek Tomczyk z Instytutu nauk biologicznych Uniwersytetu kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie w czasie państwa i moim gościem jest pan prof. Jacek Tomczyk z Instytutu nauk biologicznych Uniwersytetu kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie rozmawiamy o próchnicy naszych przodków panie profesorze jak takie badania wyglądają od kuchni i skąd pozyskuje cie próbki próchnicy, z którą skąd te zęby, gdzie one były jak się zabezpiecza, skąd wiadomo, że to jest próchnica sprzed tysięcy lat, a nie jakaś, która się dostała np. od laboranta no materiał, który teraz był badany, bo mówimy o tym, materiale bardzo starożytny pochodził z muzeum Warszawy państwowego muzeum Archeologicznego materiał z planowanych i w ramach projektu który, który był prowadzony na prezent został przewieziony do laboratorium po oczyszczeniu tak bardzo dokładnym oczyszczeniu tego tego materiału przede wszystkim patrzymy wizualnie makro Okopową przy wykorzystaniu składnika przy wykorzystaniu światła i mikroskopu natomiast przede wszystkim obszary, które są podejrzane są analizowane tutaj podwójnie po pierwsze, wykorzystujemy kamera fluorescencyjną też urządzenie, które jest już powszechnym takim wykorzystaniu w materiałach współczesnych kamera po prostu emituje światło światło odpowiedniej długości to światło pada na Skrę i teraz, kiedy szkliwo jest prawidłowo uformowane szkliwo zbudowane z kryształów te kryształy, jeżeli są prawidłowo upakowane prawidłowo ułożony świat będzie się odbijało pod pod kątem prostym wracał z powrotem do urządzenia, które rejestruje natomiast jakiekolwiek rozpuszczanie zmiany w tej strukturze kryształu kryształ Hydro APA typowych podejrzeć światło wraz z zaburzeniami wraca pod innym kątem urządzenie czy tak to, który w urządzeniu czytuje sposób tego zakłócenia i pokazuje na skali, jaka jest jakaś demineralizacji, jakie jest z zniszczeniu tego materiału zatem ten pierwszy rodzaj badania, który robimy poza oczywiście badaniem takim krótko powiem no wreszcie oczywiście tomografia, które powszechnie tomografia stożkowe, które powszechną metodą metodą takim złotym standardem może ona również wykazać potwierdzić obecność takich zmian, o których tutaj mówimy oczywiście żadna z tych metod nie jest metodą destrukcyjną czy niema tutaj jakiegoś wycinania pobierania mielenia tak oczywiście też badania natomiast nie nie w tym przypadku one były wykorzystane to są metody, które są wiarygodne do oceny próchnicy i oczywiście na to trzeba przyłożyć doświadczeń badaczy, jako że trzeba pamiętać o tym, że w materiałach starych przebarwienia, które są naszymi obserwowane one mogą pochodzić z depozytu, czyli zmian, które są od śmierci osobnika do do czasu, kiedy są wykopane natomiast tak jak wspomniałem materiały urządzenia którymi się posługujemy doświadczenie sprawia, że ten element ten kom komponent genetyczny zakłócenia owe jest wyeliminowana o tym, wiemy, że masz mamy do czynienia z próchnicą i później te zamki wracają do muzeum oczywiście później opóźni materiał oczywiście wraca do muzeum nietknięty wiemy oni obfotografowane przygotowany publikacja jest z takiego materiału oczywiście wykonywana jest zawsze do wglądu jakoś trzeba pamiętać o tym, że nie wykluczamy tego, że za kilka lat pojawią się jeszcze dokładniejsze metody, które znowu coś po ja pokażę, bo tak wspólnie materiał ten, którym mówimy to materiał bez polityczny 2 stanowisk złość na wieś i Giżycko perkun Giżycko ten materiał wydobyty był 60 lat jak wspomniałem podczas na samym początku no ten materiał był badany przecież na pewno ogromną starannością uczciwością badawczą przez przez badaczy w minionym czasie no z wykorzystaniem technik, które wówczas były dostępne, a na pewno będzie jakiś czas kolejna technika technologia, która jeszcze coś nowego odsłoni, czego do tej pory albo nie widzieliśmy albo osób nie byliśmy świadomi, że w ogóle istnieje zatem dlatego tak jest niezwykle materiał ważne, aby ten materiał jednak nie podlega jakiś tam destrukcji dalsze tylko bardzo ostrożnie przechowywane można do niego, bo w przyszłości wrócić znowu coś zapewne ciekawego odkryć i wierzę, że tak może być przez kolejne pokolenia robią a czego czysto teoretycznie można, by się jeszcze dowiedzieć jest tych zębów czystej próchnicę czy mówi pan lat później, że oczywiście czy dać opór może morze możesz zostać sekundę w tym charakterze idzie mianowicie to co zostało zrobione również z tego materiału, którym tutaj opisujemy to pewna rekonstrukcja diety na podstawie izotopów mianowicie no wykorzystujemy dzisiaj izotopy izotopy węgla izotopy tlenu pobieranie delikatnego fragmentu kostnego z próbek może pozwolić na konstruowanie diety, która w, których funkcjonowały te osobniki to trzeba pamiętać o tym, że dieta czy produkty, które są w diecie myślę tu o węglu wapń o węglu myślę o życie oraz odbudowywane oczywiście nasz nasz organizm kolagen materiał kostny przebudowuje się co kilka lat natomiast czyli, a zatem, a zatem, analizując materiał kostny możemy ocenić co się, jaka dieta była co się działo z organizmem do około 8 lat przed śmiercią natomiast, pobierając materiał zębów cofamy się do momentu dzieciństwa, jako że wtedy, żeby się formują te elementy są budowane biorąc materiał dębowe możemy odpowiedzieć na pytanie jak te osobniki funkcjonowały w okresie swojego dzieciństwa takie analizy zostały zrobione oczywiście, jako że jest to również pewna procedura standardowa i powszechnie stosowana przynajmniej przeze mnie podczas analizy próchnicy jak wspomniałem, aby móc mówić o próchnicy czy o źródle próchnicze warto zobaczyć czy jak wyglądała dieta dieta tych osobników, o których tutaj, o których tutaj mówimy rzeczywiście była dietą niewolniczo była to dieta, która zawierała elementy roślinne, ale co ciekawe zawierała również 2 komponentów ryb możemy się domyślać, jako że i Giżycko, jaki można jeszcze są obszary północnej Polski, więc obszary jednak wypłacone jeziorami rzekami, czyli te produkty rybne na pewno były natomiast zawartość azotu również sugeruje nam to, że prawdopodobnie komponenty diet diety Rosz diety diety rybnej były dość częstym elementem w jadłospisie tych osobników jest tyle soli jest znowu ważne, o czym wspominamy, jako że białko, ale zawiera bardzo dużo, ale gminy armii jest aminokwasem, który sprzyja czy blokuje nam rozwój próchnicy zatem można, by było postawić taką hipotezę oczywiście, że inaczej nie wiemy oczywiście co by się stało z osobnikami, gdyby żyły dłużej, jeżeli to dziecko z Giżycka trzyletnie, które miało próchnicę, gdyby dożył dwudziestki czy próchnica, by się rozwinęła zapewne zapewne taka jest oczywiście przypuszczenie no w nauce nie możemy robić takich takich historiografii również osobnik dorosły, który miał próchnicę, gdyby zapewne żył to prawdopodobnie próchnica mogłoby się rozwinąć natomiast w jest o tyle interesujące, że u tych osobników przebadanych jak wspomniałem ta różnica niebyła mocno rozwinięta to była różnica, która była użytkową próchnicą natomiast nie niepewne trwała ona nie wchodziła ona głęboko w głębiny czy do miasta i a zatem ten taki delikatny subtelny wymiar tej próchnicy może być związany właśnie podaży ryb i anginy, która jest ATA przyhamowuje przyhamowuje rozwój próchnicy, a zatem, jeżeli możemy wyobrazić osobniki funkcjonowały w ekosystemach i po prostu spożywały to co znalazł, więc rośliny, jakie bulwy, ale na pewno butą JUD np. jakieś owoce czy były to produkty Kerrigan były to produkty słodkie to jednak ten komponent prawdopodobnie był elementem przyhamowuje on czym rozwój nam próchnicy u tych osobników, jako że wiemy, że np. osobników z południa Europy z Włoch Portugalii również z tego okresu, a zatem i głęboko kontynencie schowanych stanowisko, że nie było tej diety rybnej, a było bardzo dużo miodu było dużo jakiś ból było dużo owoców próchnica się bardzo mocno bardzo mocno rozwinęła nawet zrozumieć, a zatem to jest niezwykle ciekawe, że pokazuje nam to jakoś diety przyhamowała tutaj ten rozwój, czyli panie profesorze mówienie o próchnicy jest właściwie tylko takim powiedział wierzchołkiem góry lodowej, a właściwie na podstawie takiej obserwacji możemy wyciągać wnioski dotyczące diet, a skoro diety to także różnych surowców roślin zwierząt, które mogły występować w tej okolicy w tym okresie itd. tak dalej na podstawie próchnicy możemy zbudować sobie to obraz ówczesnego człowieka oczywiście, że tak nie tylko na podstawie próchnicy na podstawie w ogóle budowę zębów funkcjonowania czy zmian, które następują są obserwowane w tym akurat teraz mówimy tutaj o o próchnicy próchnica, która wespół z analizami topowymi do bardzo fajnie bardzo ciekawy pokazała na pewien kontekst dietetyczny my możemy analizować tutaj również była analiza robiona no zmian, które np. nazywanych populacją szkliwa poprawia szkliwa jest pewne zaburzenie, które pojawia się na etapie formułowania szkliwa komórki, które produkują nam szkliwo już teraz upraw bardzo mocno, ale tonie program naukowy jakiś konferencyjnych Instytut, żeby słuchacze zrozumieli komórki, które produkują na szkliwo, kiedy są przy blokowane albo albo spowolnione w swoim funkcjonowaniu wydzielają mniej produktów, które tworzą szkliwo i na szkliwie finalnie tworzą się dołki mogą tworzyć się bruzdy mogą tworzyć różne linie regularne albo mniej regularne taka analiza też została wykonana np. na 1 z osobników tego bez litu i Nakle zostały zdiagnozowane właśnie takie zaburzenia my możemy te zaburzenia identyfikować określonym okresem życia jest bardzo ciekawa sprawa może wiedzieć w jakim momencie życia pojawiły się takie zmiany i u osobnika tutaj 1złoża litu pojawiła się ta zmiana w okresie około 40405. roku życia to jest niezwykle ciekawe, dlatego że też okres, kiedy no już osobniki są odstawione od piersi, jako że odstawienie od pierwszej profesorze towar ten zawiesimy tak zawiesimy tutaj w momencie odstawienia od pierwszej do piersi powrócimy po informacjach Radia TOK FM informacji już za 3 minuty o godzinie dziesiąty 40 państwa moim gościem jest pan prof. Jacek Tomczyk z Instytutu nauk biologicznych Uniwersytetu kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie które państwa i moim gościem jest pan prof. Jacek Tomczyk z Instytutu nauk biologicznych Uniwersytetu kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie rozmawiamy o próchnicy naszych przodkach, czyli o próbie rekonstrukcji diety bez politycznej osób, które zamieszkiwały północną wschodnią Polskę bardzo bardzo dawno temu jako roku 6800 piętnastego do 5900 tego przed naszą erą, czyli no dobrze państwu życzy oprócz diety można jeszcze cokolwiek wyciągnąć z tych zębów to znaczy noże wygląd wzrost kolor oczu karnację skóry albo, jakim językiem skoro tym językiem maska i po po zębach to może też, jakim językiem mówili no takich informacji odnośnie jak posługiwali się językiem nie możemy oczywiście uzyskać takiego materiału wspomniałem wcześniej na pewno z materiału glebowego na pewno można uzyskać informacje w momencie odstawienia od piersi od osiedla czy o pierwsze tak jest to o tyle ciekawe, że wiemy, że jest to pewien co złowił sok dla organizmu są zmiany diety przedstawienia się również pamiętać też o tym, że mleko mamy, zwłaszcza to to pierwsza bardzo mocno wysuszone elementami immunologicznym mi zatem ochronić dziecko przed chorobami chroni przed wszystkimi ewentualnymi zagrożeniami, które mogą, kto prowadzi do zgonu tego dziecka wiemy, że w okres tzw. szara panie profesorze tak tak to osiada właśnie natomiast natomiast wiemy o tym, że oczywiście to odstawienie od pierwsze następowały w różnych okresach życia w różnych różnym czasie i przypuszczamy, że takie odstawienie od pierwsi właśnie bez liczenia wstępował około 0303. roku życia około trzeciego roku życia później, kiedy weszliśmy w rolnictwo ono zdecydowanie następowało szybciej z racji choćby tego, że kobiety musiały szybciej i udawać się w pole pracę i miał najzwyczajniej ani siły ani również możliwości po prostu finansowych możliwości, aby długo pozostawać po prostu przy dziecku natomiast tutaj mecz liczę, że sytuacja jest inna jak wspomniałem zdań z znaleźli znaleziono czy deklarowaliśmy np. choroby, które rzeczy zmiana, która związana z populacją szkliwa i identyfikowali się na występowanie około 0405. roku życia z kolei ta zmiana o tak późnym okresie nabędzie sugerowała raczej to, że młody osobnik no już został odstawiony od pierwszy jako, że to późno 0405. rok życia natomiast prawdopodobnie była jakaś choroba choroba infekcyjna jakaś choroba, która była dodatkowo gorączkę, a ponieważ gorączka zawsze będzie blokowała czy zazwyczaj blokuje właśnie te komórki tworzące szkliwo, więc wiemy, że coś takiego występowało oczywiście materiał genetyczny z materiału glebowego można pozyskiwać materiał genetyczny jest tutaj bardzo skomplikowane, kiedy mamy populację młodszy czasowo młodsza, bo współczesne to oczywiście możemy wyciągać materiał genetyczny izolować go możemy mówić o kolorze skóry czy wnioskować o tym na tej podstawie kolorze skóry chorobach natomiast oczywiście w przypadku materiałów bez politycznego jest to skomplikowane ze względu choćby taki, że ten materiał bardzo mocno zanieczyszczony i nie zawsze taka taka możliwość tutaj jest takie badania, które u nas były po podejmowane natomiast nie dały one od dał odpowiedzi genetycy natomiast nie to, który teraz mówimy zatem nie o kolorze skóry nie o wyglądzie nie o to jak te osoby mogły mogły mogły funkcjonować na tym na pewno materiał ze, bo wydaje nam informacje zarówno co odwiedź daje informację o zachowaniach żywieniowych materiał dębowe może mówić o chorobach odstawieniu od pierwszej tylko trzeba pamiętać i takie informacje oczywiście uzyskaliśmy natomiast do wszystkich informacji nie mogliśmy uzyskać choćby z tego powodu, że niektóre zmiany, które są obecne w jamie ustnej one wymagają obecności kości mianowicie chodzi np. choroby przyzębia choroby, czyli opery antologia te choroby one wymagają oczywiście nie tylko zębów, ale i analizy struktury kosztów, których są te zęby obecne tutaj w tym przypadku nie było to możliwe, ponieważ tylko żuchwa szczęka zachowała się w przypadku dzieciaków natomiast osobników dorosłych, a zatem ten element ten komponent nam tutaj odpadł z badań no będzie musieli czekać być może dziś inne badania się pojawia jakiś inny ciekawy materiał do takiej analizy zostanie wykorzystany na swoją drogą to myślę, że to jest ciekawe odkrycie dotyczące odstawienia od pierwszej no bo trzyletnie dziecko to taki już spore dziecko pełnienia zadał pytanie dorzucą coś jest coś się przez 3 lata matka była na wyciągnięcie ręki w ogóle nie wiem siedziała leżała i karmiła dziecko przez 3 lata nie ma trzeba pamiętać o tym, że, że odstawienie od pierwsze z pewnym procesem nie jest to moment prawda dzisiaj każdy, kto już nie będę karmił karmiła jest to pewne jest to pewna pewien proces, który polega na suplement owa, czyli powolnym odstawianie od od pierwszej o podawaniu powoli pewnych produktów, które są po prostu dostępne również dla osobników dorosłych, a zatem, kiedy mówimy o tym, procesie odstawienia no to właśnie trzeba pamiętać o tym, że jest pewien pewien pewne wydarzenie, które w czasie w czasie rozciągnięte w populacjach, które są populacja ami współczesnymi nie wiemy no oczywiście zostawiam tutaj wątek taki, że kobieta nie ma pokarmu z różnych powodów natomiast populacjach generalnie przyjmuje się, że te ten pierwszy czas ten pierwszy rok pierwsze pół roku 8 miesięcy jednak dziecko jest karmione natomiast w czasach minionych ten okres był po prostu wydłużały zdecydowanie, ponieważ nie było takiej potrzeby ten widocznie można oczywiście robić jak jakieś przypuszczenia ale, ale są przypuszczenia, że kobieta miała widocznie pokarm pokarm dłużej natomiast nie było innych elementów innych resortów, które doprowadzały do tego, że kobieta musi zmuszona byłaby szybciej zakończyć zakończyć laktację choćby to tak jak wspomniałem no bez wątpienia przymus funkcjonowania na zdobywanie pożywienia zdobył nie do pieniędzy oczywiście nie ma nie mówimy o pieniądzach natomiast do przeżycia, czyli zdobywania pożywienia w późniejszym okresie wymuszał kobieta po prostu musiała udawać się na na pole poszukiwać pożywienia w związku z tym to odstawienie musiało być siłą rzeczy szybko się szybciej następować zatem szybszy suplementację następowała diety natomiast tych okresach do historycznie najstarszych można było na jakimś przeciągać ten okres maksymalnie jak się da ze względu na to, że pokarm po prostu był powszechnie dostępnej jej nie wymagało to nie musiało to kobiety do zarzucania karmienia dziecka, a oznaczają natomiast na to miasto jak wspomniałem jest to 1 z wątków, który dzień jest poruszany oczywiście trzeba pamiętać o tym, pamiętać, by podkreślić może to że, aby dokładnie określić moment odstawienia od pierwszej dla danej grupy dla danej populacji trzeba czy powinno się mieć zestaw osobników tutaj mamy sytuację inną, dlatego że mamy no dwójkę dzieci 1 kobietę, a zatem jest to okres jest to bardzo bardzo niewielka liczebność związku z tym te wnioskowanie odnośnie odstawienia w tym przypadku, który teraz mówię on obarczony oczywiście ryzykiem natomiast akceptowalnym ryzyku akceptowalnym to polega na tym, że nie mamy więcej materiałów natomiast kiedy mówilibyśmy po jedenastym wieku dziewiętnastym wieku, kiedy tych materiałów szkieletowe jest oczywiście 12, ale kilkaset to wówczas dość precyzyjnie można określić orientacyjny okres, w którym następowały ten procesy są procesy generalnie jako związane z ekonomią związane z funkcjonowaniem społeczeństwa z fiskusem trzeba pamiętać o tym, stosunku procesy kulturowe kultura wpływa na naszą biologię i drugą stronę oczywiście też próbujemy zrekonstruować próbujemy odpowiedzieć jak funkcjonowało ono robi oczywiście to w tym celu, aby też ewentualnie móc rzutować co stałoby się populacji to co może stać się po populacja ludzkimi, kiedy zaczną tak jak inne metody praktykować, jako że pamiętajmy, że organizm reagował kiedyś reaguje dzisiaj podobnie na pewno zmiany pewne czynniki dlatego, żeby przewidzieć reaktywność naszego organizmu to jest fascynujące panie profesorze ile można wyczytać kawałka zęba w tak jest to lista jest no jest to rzeczywiście pasjonujące uważna analiza dokładna dokładna analiza wykorzenienia wykorzystanie wspomniałem materiałów czy nowoczesnych technologii niezwykle pozwala na bardzo wiele informacji uzyskiwać to są naprawdę bardzo szczegółowe badania robione przez wielu ośrodków wielu wielu badaczy, bo tu akurat nie dotknęliśmy 1 tylko wątku do takiego powiedzieć patologicznego związane z jest z próchnicą rozwiązanego Hypo klas ją natomiast są oczywiście wątki, które wynikają po prostu choćby ukształtowania zęba ukształtowania korzeni ukształtowania kanałów, które są wewnątrz on również mogą bardzo wiele informacji powiedzieć osobników danej populacji o migracjach, które następowały nadanym terenie, a zatem materiał z powyższym bardzo podatne warto też jeszcze wspomnieć czy podkreślić 1 element, że zęby no przez nas przez antropologów wiemy, że nie są zaliczane do szkieletu to nie są elementy kostne wynika to ich formowania ich powstawania natomiast bardzo dobrze się o tym, można przekonać, kiedy pracujemy na wykopaliskach to właśnie zęby są najlepiej zachowane w przeciwieństwie do kości, które często ulegają zniszczeniu destrukcji stąd też materiał kostny jest jest inaczej traktowany niż materiał dębowy z tego materiału glebowego możemy również bardzo wiele informacji uzyskać i o uważam nawet więcej często informacje niskie lekowych więcej w tym sensie, że kiedy materiał kostny po prostu ulega degradacji zniszczeniu to ta ta informacja jest już bardzo mocno ograniczona zębami inna sytuacja dlatego też zęby są tak bardzo przez nas ceniony w badaniach, jeżeli możemy pozyskiwać oczywiście mówię tutaj o zębach historycznych to w zębach współczesne metody są dostępne niedostępne powszechnie w każdym gabinecie stomatologicznym panie profesorze bardzo panu dziękuję pan prof. Jacek Tomczyk z Instytutu nauk biologicznych Uniwersytetu kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie był państwa i moim gościem serdecznie dziękuję informacje Radia TOK FM już za już za kilka minut o godzinie jedenastej, a po informacjach wracamy do programu off czarek Zwiń «

Wyczytane z zębów mądrości

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: OFF CZAREK

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 19:00

Najnowsze Podcasty

SN zajmie się prawem łaski. "Żaden sąd nie może być związany tym, co się dzieje w budynku Trybunału Konstytucyjnego"

Ekonomia360: Polskie banki są gotowe na wyrok ws. frankowiczów

Podsumowanie dnia (5.06)

Opozycja odrobiła lekcję. Marsz 4 czerwca okazał się sukcesem

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL