Jak złapać małpę, czyli w poszukiwaniu esencji bułgarskości

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Inter luda za prasa Cezary łasiczka Cezary łasiczka program Inter lub dobry wieczór witam państwa bardzo serdecznie państwa moim gościem jest pani prof. Mariola Walczak Mikołaj Krakowa Instytut filologii Słowiańskiej Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu dobry wieczór pani profesor dobry wieczór ja od jakiegoś czasu poszukuje esencji różnych miejsc oczywiście warto warto zaznaczyć, że taka esencja, który poszukuje istnieje no bo to esencja zawsze jest ograniczona Rozwiń » miejscem czasem albo osobą która, która pomaga mi odnaleźć te miejsca czy te czy te przestrzenie, więc jest to taka powiedziałbym autorska esencja dzisiaj poszukujemy esencji Bułgarii albo Bułgar kości, jeżeli tak można powiedzieć brzmi to intrygująca nie wiem czy pomogę panu taką znaleźć, ale dobrze szukajmy dowód cóż miałoby być tą esencją Bułgar z kości czy czy da się w jaki sposób zaznaczyć na taki powiedziałbym wielowymiarowej mapie smaków zapachów koncepcji wartości miejsc wierzeń tekstów literackich widzimy oznak szalenie szeroko zakrojona jest z krajów zakrojona jest ten obszar, że nie wiem, czego zacząć i więcej ludzi, bo to tak jakbym miała powiedzieć co stanowi kwintesencję polskości był pan na to nie odpowiedział ogórki kiszone nie no przecież to byłoby zbyt proste i nieprawdziwe i tak samo jest z każdym innym krajem myślę, że bałkańską oś czy Bułgarską gość dla mnie też jest różna była różna w każdym etapie mojego życia w każdej sytuacji, kiedy się tam znalazłem i zawsze polegała na czym innym, bo o nową ulgę, że są tacy jak wszyscy inni ludzie, czyli są różni i zmieniają się w związku z tym nie nic nie jest stałe nawet kuchnia zaczął pan mocno memów to wprowadzimy te smaki tak tak po prostu do kuchni, kiedy zaczęłam jeździć na Bałkany przed tam ponad 30 laty to kuchnia bałkańska była bardzo tradycyjna nawet takie żywienie zbiorowe jakieś jadłodajnie na kieszeń studenta dostępne one też były tradycyjne nie było żadnych długów nie było żadnych wtedy w Polsce się jadło bułki z pieczarkami tam się jadło faszerowaną paprykę tam się jadło czy faszerowane ryżem najczęściej tam się jadło smażone wątróbki temu paprykę pomijało się to wszystko kwaśnym mlekiem sery były 2 firany i kasz kawał, czyli biały żółty i wszystko inne było fanaberią, a potem to się zmieniało i w tej chwili chyba łatwiej w restauracji znaleźć dania różnych kuchni europejskich modne są hiszpańskie one są włoskie, a niekoniecznie dania rodzimy w domach oczywiście da się w sposób tradycyjny, czyli jeszcze sezonowo czyli, czyli nie kupuje się po pomidorów w środku zimy pomidory jada się tylko wtedy, kiedy one dojrzewają na krzakach na pewno młodsze pokolenie nie jest już tak bardzo przywiązane do tradycyjnej kuchni i do sposobu podawania posiłków, że np. obiad musi być solidnie wystudiowane, że gorąca zupa jest powodem kłótni nie raka żołądka o zjedzą już jest ono trudne tak zimne chłodne letnie, ale tak jest zdrowiej, ale nie oznacza, że ich, że zupy są z zupami typu chłodni wykonawca zupa pomidorowa oznacza, że trzyma nalewa zupy do talerza nie denerwuje się, kiedy dzieci wracają z podwórka one mają czas zebrać zabawki wrócić, bo mama na pewno nie będzie złościła obiad ostygnie, bo on ma być przedstawienie drugie tak samo w latach na drugie najczęściej o takiej porze roku jak teraz to na drugie danie są warzywa, więc one też nie muszą być gorący no dobrze np. nie 3 potrawy, które są tak Bułgarskiej, że bardziej Bułgarskiej się nie da albo, że w ogóle nigdy nie były żadne inne nigdy nie były wpływem obcych albo zapożyczenia albo mieszane tylko już są pani to liczba szkół czy Gary nie ma takich zawsze w kuchni wszystko jest wpływem przesiąknięte naleciałościami jakimiś obcymi, czyli chłodna zupa zimna zupa oznacza Bułgaria nie dla mnie to Die Welt dla mnie to tuszkę biurek dumać to jest taki rodzaj gulaszu z warzywami w specjalnych glinianych pojemnikach sadzane do pieca o nie za bardzo nagrzanego długo długo tam dochodzący długo tam wypiekane gotowane troszkę biurek to jest coś, czego nie potrafię zrobić z poprzeczkami tak to jest papryczka o stronie ostra, ale wąska długa nadziewane białym tym czym dość pikantnym serem i panierowane i potem obsmażamy nie wiem jak to robią rzesze panierka trzyma mnie się nie trzyma nie potrafię tego zrobić dlatego bardzo Lubie, kiedy trafia do domu, w którym jeszcze jest gospodyni, która potrafi, bo wbrew pozorom też nie wszystkie bułgarskie gospodynie potrafią na deser ana deser może być coś co już sama nazwa wskazuje, że nie jest czysto bułgarskie, czyli np. Baku Ława, a więc taki taki, że takie ciasto w cieniutkich płatków ciasta typu greckie Phila przekładane orzechami polewane gęstym syropem słodkim może być miodem coś co jest w totalną bombą kaloryczną, ale jest naprawdę przepyszne, a może też być bardziej zachodnią może być tzw. kręgach ramę czyli, czyli taki krem na bazie jajek w kąpieli Wodnej w piekarniku robione do tego kawa herbata kawa kawa kawa i to mała mocna słodka jeśli jeśli tradycyjnie jak żadne fanaberie żadne cappuccino żadne mleczka żadne maki to oczywiście to w tej chwili jest w każdej kawiarni i młodzi chętnie piją, ale moje pokolenie pije kawę z drzew, czyli taką z tych wielka słodzone już tygiel ku, kto woli to trochę mniej, ale najczęściej mocno słodzoną mocną dobrze, żeby w tej chwili ręce znalazło się trochę fusów, bo potem się to wykorzystuje tych osób się w róży o tak, ale miłość przyszłość to zależy jak się te susy leży ułożą zrobić dowolne towar można mieć o to chodzi mi się źle to zależy od patrzącego również prawda, jeżeli moja przyjaciółka będzie w kawę patrzyła tonami tam wypatrzy same dobre rzeczy, ale jeżeli ktoś będzie chciał zagrać na nerwach NATO wypatrzyłem jakąś złą wiadomość, ale pani nie może sama sobie może pani też ja tego nie umiem pewnie starałam się nauczyć, dlatego że zawsze sprawiało przyjemność słuchania moich znajomych bliższych dalszych, którzy patrzą w tym moją kawę i mówię co ze mną będzie dobrze się do tekstów literackich autorzy nie myślą takim bułgarskim Mickiewiczu albo bułgarskim panu Tadeuszu oczywiście i one Wazów i pod jarzmem no tak to jest przełom dziewiętnastego dwudziestego wieku, kiedy działy się rzeczy najistotniejszych w historii Bułgarii, kiedy powstawała nowoczesna literatura, bo musimy pamiętać, że Bułgaria znajdowała się pod smoleńskim panowaniem do drugiej połowy wieku dziewiętnastego i że ona przeszła zupełnie inną drogę rozwoju kultury niż my, że właściwie, jeżeli mówimy o literaturze to gdzieś tam do końca osiemnastego wieku mówimy wyłącznie o literaturze religijnej o literaturze pisanej nie powołuje szkół tylko cerkiewną Słowiańskim czy Słowian bułgarskim to był język, który też ewoluował raz był i czasem był coraz bardziej przesiąknięty wpływami żywego języka mówionego, ale ciągle to był ten język, którego podstawy stworzyli bracia są set reżim metody pierwsza książka o charakterze nie religijnym to książka z roku 1700 sześćdziesiątego drugiego historia Słowian bułgarska niech parafia holenderskiego to jest rodzaj kroniki, ale znowu napisana przez osobę duchowną prawda pierwsza książka, która jest, która matematykę absolutnie świecką wyszła w roku 1800 dwunastym to jest też biografia 1 z duchownych i dopiero potem powolutku to się wszystko zaczyna zaczyna się od książek edukacyjnych zaczyna się od elementarza taką bardzo ważną datą jest rok 18002004. kiedy wychodzi tzw. rybę Bóg walczyli pytona Polski przetłumaczyć ta elementarz rybą rząd jest ciekawa ciekawe jest kwestia samego tytułu nazywamy go rybą tymczasem na okładce jest wieloryb, ale przyjęło się, że to jest Rybka i takie nazywane elementach rybą z tym, że to nie jest elementarz w naszym tego słowa rozumieniu po to nie jest książka do nauki czytania pisania czy może nie tylko do nauki czytania pisania to jest pierwsza część tej książeczki, ale potem są są bajki są pouczenia są pewne wskazówki dla młodzieży są jakieś takie wyciągi z filozofii greckiej postaci dialogów i w takich krótkich krótka taka część, którą może nazwałabym rodzajem leksykonu, gdzie Peter Berg, czyli autor tej tego elementarza opisuje pokrótce najistotniejsze, że 3, z którymi człowiek ma do czynienia w życiu czyli jakie substancje roślinne zwierzęta itd. i to jest też jeszcze takie z pogranicza średniowiecza nowoczesności, bo np. fragment poświęcony małpom czym jest małpa jak wygląda to rzecz zupełnie fantastyczne zaczął za pożyczone w jakiejś średniowiecznych źródeł, gdyby on opowiada o tym, że ma łopatę i stworzenie, które uwielbia naśladować człowieka w związku w tym np. żeby złapać małp nie trzeba się bardzo wysilać wystarczy sobie spacerować gdzieś tam, gdzie małpy żyją i pokazywać im się tam wysokich butach bo, a potem te buty wysmarować w środku Jack ciem i wystawić małpa na pewno się skusi przejdzie bierze je przylepić się i już jest łatwym łupem twoją pojmać, lecz trudno łazić po ludziach zmieniło to jest, tak więc takie historie oczywiście tylko 1 jednak wielu reszta jest bardziej realistyczne, ale akurat no ludzki umysł ma to do siebie, że zapamiętuje takie rzeczy, więc te historie o małpach zapamiętałem najlepiej mieć jeszcze druga część jak pojmać małpy można się przed małpą golić o i małpa też zapragnie to zrobić, więc zostawiamy życie pewnie tak zostawiamy mydło wodę ona się pięknie na mebli ale kiedy sięgnie po brzytwę to sama na siebie na sobie wzrok wykona no to interesująca lektura legła u podstaw nie to maleńki fragment tego tak jak powiedziałem ja akurat to zapamiętałam natomiast w no są tam takie rzeczy bardzo podstawowe dla każdego Europejczyka i napisane bardzo przystępnej formie np. bajki Ezopa przetłumaczone na taki żywy język np. tak jak mówiłam filozofia grecka przedstawiona w postaci dialogów w postaci takiej, którą kilku nastolatek może bez problemu zrozumieć no rozumiesz dziewiętnasty wiek ten moment, kiedy ta nowoczesna Bułgaria Bułgarską się tworzy podejrzewam, że państwa, które powstają dość późno w sensie jakiegoś nowego tworu starają się zbudować pomost pomiędzy teraźniejszy współczesnością a jakie zamierzchłe czasy mitologię, żeby powiedzieć no dobrze tu jesteśmy tacy, ale tak naprawdę zaczęliśmy się już 100 000 lat temu dziś i co to by było Bułgarzy w dużym stopniu postawili na swoją kulturę ludową o tym, zresztą rozmawiałem z panem przy jakiejś okazji, że bułgarska kultura współczesna również odwołuje się do tradycji odwołuje się do ludowości to jest ten najważniejszy filar ten najważniejszy fundament natomiast na pamiętają swoją historię rzecz jasna to jest historia, jeżeli chodzi o historię państwowości to sporo dłuższa niż nasza, bo przecież pierwsze państwo bułgarskie powstaje kilkaset lat przed przed państwem polskim powstaje wieku siódme i potem ono odnosi się zmienia najpierw jest państwem stworzonym przez Chrzanów protokół górskich, czyli taki lód który lud koczowniczy, który przybył do Europy gdzieś tam pod koniec piątego wieku i to i ci protokół gaży trafiają na tereny nad Dunajem na południe od Dunaju na tereny zamieszkałe przez Kraków, a więc mamy to podłoże track kie mamy tę warstwę protokół górską i na to nakłada się później kultura słowiańska i te 3 pierwiastki w kulturze Bułgarii zawsze były i będą obecne raz przywiązuje się, do którego z nich mniejszą uwagę raz większą raz się coś podkreślę raz coś się stara przemilczeć, ale to już kwestię uwikłane w politykę i tutaj powinien pan chyba bardziej pytać polityków dlatego raz chcą być gotowi generalni oraz Słowianami ratrakami traktami najrzadziej ich, ale też a jakie byłyby, jeżeli da się wrażeniu szerzej stworzy taką listę nie narodowych czy tradycyjnych cech Bułgarów bardzo trudne pytanie, gdyby znowu powiem że, gdyby pan nie pytał Polaków to bym poprosiła o zawężenie do Wielkopolski bo, bo to jako tako znam natomiast czy istnieją jakieś wspólne listy 3 ogólnopolskich to doprawdy nie wiem natomiast mogę powiedzieć, jaki jest tych cech bardzo mnie ujęły i tak na początku mojej przygody z Bułgarią bardzo zaimponowały na pewno życzliwość wobec ludzi na pewno serdeczność i na pewno taka chęć nawiązania kontaktu z drugim człowiekiem dużo bliższa niż u nas taka taka Niezgoda na powierzchowność kontaktów takie przechodzenie do zażyłości tak szybko się da to nawet nie chodzi o zażyłość chodzi o zaopiekowanie się drugim członkiem podam przykład, kiedy przez 2 lata pracowała na Uniwersytecie w Płowdiwie byłem tam lektorem języka polskiego w początkach swojej kariery naukowej i przyszedł taki dzień, że przeziębiła się zachorowała i nie pozostawało nic innego jak zadzwonić do sekretariatu, że to nie pojawia się na zajęciach muszę powiedzieć, że dosłownie w ciągu pół godziny rozdzwoniły się telefony od osób, które znałem wcale nie tak blisko, ale wszyscy ci, którzy mieszkali w tej dzielnicy, w której ja mieszkałam dzwonili, żeby zaoferować swoją pomoc natychmiast ktoś zadzwonił, że o jak jesteś przeziębiona to ja szybko gotuje rosół i tam dwunastej będzie rosół czy ma 13 stycznia tak nieraz musi być gorąco dla chorego tak w jakiej zakup jakieś takie rzeczy nie pomogły tłumaczenia, że to jest przeziębienie to minie się wiele, że 1 dzień wystarczy stanę na nogi, że ja w ogóle jestem osobą, która szybko się regeneruje była tak zaopiekowania, jakbym naprawdę była w rodzinnym domu pod opieką mamy babci to są takie bardzo miłe cechy to nie jest wyjątek tylko to nie jest wyjątek to jest to jest raczej reguła oczywiście nie są aniołami, więc mają też wady no taką wadą, której zdają sobie sprawę to jest inne niż polskie podejście do czasu to znaczy traktowanie czasu jak coś co jest gumy i można go rozciągać dowolnie ja jestem Wielkopolan kom, więc dla mnie godzina dwunasta godzina dwunasta, jeżeli umawiam wszystkim na dwunastą to za minutę dwunasta jestem, żeby broń Boże się nie spóźnić natomiast notę trzeba się przyzwyczaić do tego, że dwunasta to oznacza 15 po albo trochę później i sami zresztą mówią o tym, nazywają to bułgarska toczne, czyli bułgarska dokładności czasami pytają mnie Mariola, ale umawiamy się z polską czy Bułgarską dokładnością, żeby już, żeby już było jasne należy jest opcja można jest polską dokładną albo Wielkopolską dokładnością mówi to może, ale trzeba to wyraźnie, ale rzecz, bo jeżeli nie to to umawiamy się tak zakładamy, że się obie strony nie będą denerwowały czekając, czyli spóźnianie się nie jest problemem jest częścią jak rozumiem pewnego jest to jest sposobem bycia tak, chociaż bywa denerwujący muszę powiedzieć, że studenci spóźniający się na zajęcia denerwują mnie tu, ale tam denerwowali jeszcze bardziej, ale czy studenci spóźniający się na zajęcia tam czują, dlaczego jest pani zirytowana nie boję się okazuje Jonasa natomiast porzuca dom taki pomysł jak studenci tutaj, że wchodząc powiedzą przepraszam ta może to norma tak zjawiłem się, kiedy mogłem już jest akademickim jadłem po prostu już dziś zupełnie jestem od podaży co jest pod jarzmem co tam się co tak się dzieje pod jarzmem to jest wielka historyczna powieść chodzi o jarzmo tureckiej, czyli trwającą 500 lat niewolę turecką i to jest w powieść o dążeniu do swobodnie się tego jarzma, dlaczego się udało wyswobodzić spod tego jarzma, jakie cechy przeważyły swoje mecze sztuczki bo jakie jej to chciałbym, żeby strefa w Reszlu pasują myślę lat historii 2 zdaniach dziewiętnasty wiek w całej Europie takim momentem, kiedy z różnych podległości w swą badają różne narody Bułgaria jest 1 z nich prawda imperium osmańskie chyliło się upadku upadkowi gdzieś tam już od połowy wieku dziewiętnastego, więc prędzej czy później musiało nastąpić wyzwolenie nie tylko Bułgaria, ale kilku innych narodu uważa pomogły w tym powstania, że pomogły w tym jakieś działania oświatowe, że pomogło w tym działanie cerkwi Bułgarskiej takie dążenie do Odrodzenia tej cerkwi do usamodzielnienia się, bo pamiętajmy, że równolegle z niewolą administracyjną turecką również cerkiew bułgarska utraciła samodzielność i znalazła się pod zmierz zwierzchnictwem greckim Kreta to było równie bolesne jak konieczność płacenia podatków sułtanowi bohaterowie narodowi albo ważne osoby taki panteon powiedział to proszę pana dla Lwowa, którego tutaj wymieniła autora autora pod jarzmem to pewnie jeszcze powinnam wymienić Christo Botewa, czyli 1 z bułgarskich rewolucjonistów 1 z tych, który prowadził drużynę do do walki z Turkiem, ale jednocześnie był poetą i potrafił swoimi swoimi strofami swoją poezją rozpalić serca tak samo jak jak taką zachętą konkretną do walki już tej osoby to łatwe egzaminy mają oni teraz tak robi pan do mnie ja muszę szperać w pamięci szybciutko tak sobie przypominam kilka lat temu zrobiono taki internetowy plebiscyt na największy bułgarski największych Bułgarów to się zdaje się nazywało i w pierwszej dziesiątce znaleźli się Cyryl metody, czyli de facto Grecy z pochodzenia, ale to są ci święci bracia, którzy stworzyli alfabet słowiański, którzy przetłumaczyli pismo święte na język słowiański, dzięki którym rozkwitło rozkwitło piśmiennictwo słowiańskie, bo trzeba wiedzieć, że oni Cyryl metody nie tworzą ten alfabet i tłumaczą pismo święte na użytek tzw. misji wielką Morawskiej, ale po ich śmierci ich uczniowie trafiają na Bałkany trafiają do te trafiają pod opiekę świeżo ochrzczonego Hana Borysa, który przyjął chrzest i przyjął imię Michał i który chrystianizacji swój kraj to jest rok 800 sześćdziesiąty czwarty no i to tam powstają na terenie pierwszego państwa bułgarskiego tam powstają słowiańskie uniwersytety tam rozkwita nauka tam rozkwita literatura, więc gdzieś tam w tej pierwszej dziesiątce największych Bułgarów sami Bułgarzy widzieli widzieli Cyryla Metodego, ale widzieli tam również np. Petera nowa, czyli twórca takiego pewnie wielu nazwało to sektą takiego mistycznego ruchu w obrębie cerkwi Bułgarskiej także tam znalazły się osoby najróżniejsze, więc jeżeli mielibyśmy miałabym wymienić kilka takich najważniejszych na to musiałaby szukać z różnych rozmów literacki religijne w ostatnim czasie zmarł Christo, czyli 1 z największych największych bułgarskich artystów znany z tego, że atakował folią Reiss taki i różne inne tego typu przedsięwzięcia plastyczne tworzył się naprawdę nazywał Christo ja wasz szef, ale świat godne pod tym pseudonimem Cristo no myślę, że to też postać dla nich ważna bo, bo nie tylko oraz, ale także rozsławił no właśnie znany na całym świecie prawda myślę, że dla Bułgarów ważnymi osobami są śpiewacy operowi, bo dla bardzo istotną częścią ich życia jest muzyka myślę, że Bułgarzy zapytani, kto jest ważną osobą powiedzieliby Wala bałkańska, której głos został wysłany w kosmos na chyba Voyager 2 wyniósł taką płytę z nagranymi różnymi dźwiękami mającymi charakteryzować ludzkość i gdyby tam jakaś inna cywilizacja do tej płyty dotarła to miała usłyszeć różne dźwięki i różne rzeczy charakterystyczne dla naszej cywilizacji w drugiej połowie wieku dwudziestego no i nagrali m.in. RODO, skąd pieśni wali bałkańskiej białym głosem to nie jest biały głos to jest inny rodzaj śpiewu, a le na długo bym tutaj mówią nie jestem nie jestem muzykologiem, więc nie chcę się też zaplątać jakiś wyjaśnienia, które będą dalekie od prawdy, ale to jest przede wszystkim głos niezwykle czysty o niezwykle niezwykłej sile niedawno czytałam wywiad jakąś inną śpiewaczką radomską ona mówiła, że badano siłę jej głosu, że tak powiem na wejściu na 147 decybeli to trochę więcej chyba 2× więcej niż samolot odrzutowy prawda nie wiem ile samochodów osobowych, ale w każdym razie niesłychanie dużo, że muzyka śpiew zarządom ani klasyk klasyk kasę się Opera i pewnie jakieś ludowe tak, bo Wala bałkańska i te pieśni dziadowskie to jest muzyka ludowa, a ja, ale części proszę o miłości niekoniecznie raczej ciężkim losie człowieka raczej o tym, że przeznaczeniem człowieka jest pracować chylić kark i nie zawsze wyciągać z tego korzyść, czyli PiS met taki taki już los też tak można tak to interpretować pieśni żydowskie są dla mnie trudne do zrozumienia, dlatego że dialekt Rogowskiej niesłychanie osobliwym dialektem ja może powiem tak Bułgarskiej w językiem Słowiańskim rzecz jasna, ale dla Polaków trudne, dlatego że jest językiem fleksyjnym, czyli tam nie ma odmiany przez przypadki tam niema bezokolicznika, więc nie ma takich słów jak chodzić robić nosić pisać to wszystko trzeba wyrazić zupełnie inne spożycie soli nie chce mi się robić, a tak można to powiedzieć tylko jak pan znajdzie w słowniku Czaja dowolny czasownik, bo przecież jesteśmy przyzwyczajeni, że czasowników szukamy forma bez okolicznika tamtego nie ma natomiast są rodzaje Niki to rodzajnik określony nieokreślony to jeszcze nie tak jak w angielskim czy niemieckim, że na początku tylko na końcu wyrazu jest mnóstwo takich cech, które różnią Bułgarskiej od polskiego narodowca nie jest jeszcze bardziej skomplikowane, ponieważ nie dość, że są rodzaj Niki to jeszcze są trojakiego rodzaju i oprócz tego, że mówiąc muszę myśleć czy coś w już widziałam zatem dodam rodzaj NIK określony czy tego nie widziałem, więc Adam nieokreślony to jeszcze muszę myśleć czy to jest bliżej czy dalej jeśli zaś na to jak, bo jeżeli coś widzę to o używam innego rodzaju znika, jeżeli o tym, czym wiem, ale tego nie widzę używam innego rodzaju Nika innego używam, jeżeli tego w ogóle nie widziałam albo, jeżeli jest to coś oczywistego i i wszyscy poznają także trzeba bardzo skomplikowanych operacji myślowych dokonywać zarówno w momencie mówienia i w momencie słuchania ja bym tak bardzo trudno mi się po bułgarsku plotkuje nie umiem plotkować po bułgarsku, ponieważ to jest język, którym jest tryb, którego nie ma w języku polskim tzw. tryb świadka czyli kiedy czegoś nie widziałam na własne oczy to nie mogę tego wyrazić trybem znajdującym nie mogę powiedzieć Kowalska kupiła sobie nową sukienkę muszę użyć innego trybu, w którym stanie się jasne, że ja tylko słyszałem od kogoś żona kupiła albo, że podpatrywałem jak to miało na łączeniu to używa się forma imiesłowu zamiast zamiast czasownika to imię słowu bez słowa posiłkowego o PIT to się, o co chodzi ten zrozumie maturzyści czy powtarzali pewniakiem do normy euro no w każdym razie odpada przyjemność plotkowania, bo jeżeli od razu samą formą czasownika sygnalizuje, że ja tego nie widziałem tylko, że ja przypuszczam albo, że ktoś mi pod wypowiedział to ta moja informacja staje się mniej plotkarski prawda no tak podobnie w sądzie wysoki sądzie nigdy nie była na rozprawie w sądzie nie wiem czy jest pieśni albo wiersz który, kiedy jest emitowany czy, który coś nie recytuje to wielu Bułgarom Bułgarką zaczynają guzy szczekać ojca armiami a bo o albo mówią jak jestem dumny myślę, że tak myślę że, że taki jest jak słyszą hymn tam ciągle program telewizyjny kończył się w innym hymnem i myślę, że tak jest, kiedy słyszą taką pieśnią obawa, że moja euro mieli się nakładów, czyli piękna jesteś piękna jesteś mój lesie pachnie z młodością myślę, że jest wiele takich pieśni, ale tutaj mogę powiedzieć trochę o osobie, dlatego że ja zawsze żartuje, że przez 1 z piosenek bułgarskich została bułgarska wcale nie studiowałam Bułgar styki ja, owszem, doktorat zrobiłam Bułgar styki potem habilitację tak dalej natomiast studiowałam zupełnie inne filologie, ale w ramach zajęć języka obcego mieliśmy lektorat języka bułgarskiego i na tym elektoracie pojawiła się pojawiła się nowa lektorka o niezwykłej urodzie gęstych kasztanowych włosach objętych w ciężkich kok lekko koślawych takich protokół górskich oczach obwieszone drewnianą biżuterię była dla nas wizualnie niezwykle atrakcyjna, ale student jak to student dzisiaj na zajęciach czymś nas próbowała zabawić rozweselić zaśpiewała 1 z piosenek, którą do dziś pamiętam na serce mi leży mi mamo 1 Lota zmienia, czyli na sercu leży ostra jadowita żmija i i wnosi coś stało poczułem, że to jest to, że ja chcę się tego nauczyć ja chcę się czegoś dowiedzieć, że tak dobrze mnie pociąga tężni wszystkim innym i o istniejąca FIO i o wszystkim co z Bułgarią związane pojechałam wtedy na kilka miesięcy później w czasie wakacji pojechałem na taką letnią praktykę do Bułgarii i wsią mam tak kompletnie, ale mam kontakt z tą panią do dzisiaj zawsze, kiedy ją spotykam to mówię winko to ty jesteś powodem, że to tezę nie zrobiła bułgarska to twoja piosenka to twój śpiew spowodował, że zapragnęłam iść w to dalej i podśpiewuje pani sobie tej rzeczy jest nie tylko tężni, ale proszę mnie słuchać do świętowania w myśl o tym, dlatego zmuszanie bardziej takiego śpiewa śpiewa się na sugestie jak trzeba to studentom śpiewa, ale nie będę tego robić w kraju, ale trzeba Amira ja śpiewam chętnie bałkańskie piosenki tym chętniej sport, jaki co pasuje Bułgarów, czego jak i sportu są dumni, że to jest także jak mamy jak mamy sportowca lub sportowcy, którzy odnoszą sukcesy to przerzucam się wykład dyscyplin są takie sporty, które Bułgarzy uważają, że są ich, jeżeli nie są na podjęto tylko, dlatego że obowiązek piłeczkę i zapytać jakich pan bułgarskich sportowców pani może pani zapytać o dowolny sportowców jak chcieli zostawić kuchnię nie wiem, czyli piłka nożna tak i to, że żadnego polskiego w imieniu i to od czasu, kiedy znaleźli się w finale mistrza świata to było chyba 90 ja kompletnie się piłką interesuje o klubie to były lata dziewięćdziesiąte i wtedy pamiętam że, że jakiś tam mecz obejrzałem to chyba nawet w całości, ale takim tradycyjnym sportem, który myślę, że też jest efektem przesiąknięci a kulturą trochę bardziej na wschód położoną są zapasy i zapaśnicy bułgarscy zawsze byli jednymi z najlepszych zapaśników na świecie z tego są dumni myślę też, że świat zna nazwisko stawki stadionowej, która biła rekordy skoku wzwyż to jest dziedzinę sportu jest dziedziną, która w moim życiu zajmuje tak mało miejsca, że to są pytania dla mnie dla indeksu Gazel pani profesor, a czy Bułgarzy myślą o tytuł jest dobrze nie wiem o swojej roli w swoim przeznaczeniu na świecie albo w Europie bo kiedy byśmy pewnie zapytali Polaka to na pewno naszą rolą jest być takim piorun ochronę to my przez morze na my bierzemy na siebie wszystkie winy całego świata jesteśmy tym Chrystusem narodów jesteśmy przedmurzem cierpimy za wszystkich już tak tak też taka nasza komisja czy jakąś taką misję dla siebie widzą nie mam pojęcia natomiast na pewno zawsze podkreślają, że oni dali Słowianom piśmiennictwa to jest zawsze na pierwszym planie nawet dzień w kalendarzu, który jest poświęcony Cyrylowi i Metodego jest świętem Narodowym jest świętem piśmiennictwa wtedy wszystkie szkoły mają wolne odbywają się jakieś tam uroczystości również dzień dla mnie szczególnie miły boja nigdy nie dostaje tylu SMS-ów i e-maili różnych innych na różne inne sposoby przesyłanych orzeczenie w kogo nie lubią Bułgarzy myślę, że tak jak wszystkie narody i chyba duszeniem byle nie lubią swoich sąsiadów o trudno pała wielką miłością do kogoś, kto był moim okupantem przez 500 lat trudno kochać kogoś, kto trzymał w swoim ręku cerkiew moją przez 500 lat trudno wybaczyć 1 z narodu, że się usamodzielnił i występuje teraz pod swoją własną nazwą własną flagę itd. itd. za pani czym jest Bułgarską, bo za co pani Bułgarię kocha spełnia pani jeszcze o piosence, która samodzielnie związani z rzeczy myślałam o ludziach zwalniała o literaturze, która się stała treścią mojej pracy od 30 lat w tej starej literaturze w tym Starym język miasta literatury jak starej na pierwsze teksty pochodzą z dziewiątego wieku natomiast mnie interesuje najbardziej ten okres, kiedy cerkiew przyznano osiąga już cechami języka mówionego, czyli nie interesuje piśmiennictwo wieku osiemnastego dziewiętnastego ja Niejestem literaturoznawcą ja zajmuje się językiem dlatego wszystkie treści literackie przemawiają do mnie zawsze za pośrednictwem form językowych i i prawdopodobnie ja czytam z wypiekami na twarzy książki, które ludzi normalnie nudzą w tym, że w tych książkach bardzo często są takie formy, których nie ma gdzie indziej i które trzeba się zastanowić, skąd się wzięły, jaki rezultat dały po co w ogóle zostały użyte itd. rozumie, że mówimy o formach, które nie są efektem jakiś przypadkowy wypowiedzi czy błędu pomyłki tylko coś się pojawił w języku, jaki zjawisko ja, dlaczego taki sąd no właśnie to jest i to w pracach, które wykonuje to mnie fascynuje najbardziej czy też taka praca trochę śledczego językowego trochę tak trochę taki na dodatek przez pewien czas musiała być takim śledczym dosłownie, bo zajmowałam się piśmiennictwo katolików w Bułgarii jestem taka nieduża mniejszość katolicka, która pisała w sposób niezwykle ciekawy, bo używali alfabetu łacińskiego używali alfabetu łacińskiego, a ponieważ mówili tworzyli taką za zamkniętą społeczność, więc każda zamknięta społeczność wykształca jakiś swój rodzaj języka, więc powstało coś na tyle na kształt dialektu katolickiego, który określany jest jak dialektem policjant z kim, bo ci katolicy jeszcze mają związek z policjantami czyli, czyli członkami efektem chińskiego przesiedlono do na tereny Bułgarii jeszcze w czasach, kiedy to były tereny zajmowane przez cesarstwo bizantyjskie no i w związku z tym ten dziwny język zapisany alfabetem łacińskim, który bardzo trudno jest przystosować do języków słowiańskich, o czym wiemy jak spojrzymy na naszą fotografie stał się, jakby takim zaczątkiem literatur powstających rzeczywiście w żywej mowie, a nie więcej ku cerkiewną Słowiańskim i to było zajęcie trochę śledczego, bo przecież musiała przeszukać zbiory rękopisów musiałam dotrzeć do tekstów, które są albo mało znane albo w ogóle nie przebada albo gdzieś w bibliotekach leżą na samym dnie w samym najciemniejsze rogu pokoju pokoju razem z księżmi z duchownymi w różnych parafiach szukaliśmy takiego kalendarza, o który wychodził na samym początku dwudziestego wieku przeznaczonego dla katolików i dla unitów, bo też jest maleńki kościół unicki też w Bułgarii istnieje to wszystko było gdzieś pochowane na strychach tych kościołów to było zapomniane to wyjąć odkurzyć fascynująca praca naprawdę co się okazało, kto zabił okazało się, że w pewnym momencie poczułem się jak bohater imienia róży jak 1 z bohaterów imienia róży bo, bo po prostu te wszystkie rzeczy są przesycone takie leżące, gdzie przechowywane nie tak jak jak powinny są przesycone jakimiś zarazkami, jakimi grzybami tak dalej, a ja nie pomyślałam o tym, żeby ubrać rękawiczki skończyło się piekielną energią, ale zaliczyła alergie wróciłem do do tych tekstów nie zraziło mnie ta już pani zamknęła tę sprawę wszystkie zagadki rozwiązanie nie ale, ale nie badam tego już tak dużą intensywnością kiedyś co co panią najbardziej rośnie fascynuje, jeżeli chodzi o językoznawstwo, jakie ma pani tutaj jeszcze nie zamknięte sprawy tych spraw jest bardzo dużo i mam nadzieję, że będą zawsze bo, bo język jest czymś co jest żywe co się zmienia w związku z tym no problemów dla językoznawcy zawsze będzie dość myślę, że jest tyle niezbadanych obszarów tylko, że nie chciałabym słuchaczy zanudzać mówieniem o rzeczach, które są dla nich mało istotne bo kiedy mówię o rzeczach specjalistycznych to od razu na usta ciśnie mi się terminologia fachowa, a wtedy to przestanę lepsze moja wypowiedź przestanie być komunikat naprawdę na względzie są takie też terminy, które od razu sprawiają, że studenci najbardziej lubią Mono stabilizację targów ach ta słynna mona stabilizacja w ciągu tak możemy jeszcze inne tutaj czy tryb świadka wystarczająco się panu podoba tryb środka bardzo podoba może podwaja niedopełnienia jeszcze tam dobrze i coś się również można, więc jeszcze nawet po to, pomoże, ale do utworzenia dopełnienia nie wystarczy wyrazić rzeczownik owo i Zamkową przy czym zaimek trzeba uważać, jakiej formie będzie użyty krótkiej czy po polsku ach, co to znaczy po polsku to nic nie znaczy, bo nie ma w polszczyźnie takiego takiego zjawiska, ale to znaczy to jest wynik tego, że w bułgarskim nie ma przypadków obcokrajowcy uczący się polskiego narzekają na to, że trzeba się nauczyć końcówek odmiany przez przypadki my to mówimy w sposób naturalny i nie zastanawiamy się nad tym po tych przypadków używamy one są po to, żeby wyrazy w zdaniu były ze sobą połączone, żebyśmy wiedzieli, nawet jeżeli o tym nie myślimy ale, żebyśmy wiedzieli co jest podmiotem co jest orzeczenie itd. czyli żebyśmy rozumieli wypowiedzą w języku bułgarskim tak nie jest, bo niema końcówek, więc np. 3 zdania jest bardzo konkretnych wyrazy mają swoje określone miejsce w zdaniu, żeby wyrazić to co w polszczyźnie wyrażane za pomocą końcówek tam trzeba użyć odpowiednich przy rynków na poza tym trzeba czasami dopełnienie podwoić, czyli najprostszy przykład powodem nie mogę powiedzieć boli mnie głowa mnie tylko mnie tylko mówię menel my, czyli 2× długi długa krótka forma Menem Boligłowa ta głowa ta z rodzaju Mikiem, bo to jest moja konkretna głowa jeszcze panią, żeby była no nie mogę powiedzieć bez rodzaj znika, bo wtedy nigdy nie rozumiał jak głowa niewoli jeśli ona jest moja to właśnie głowa ta można w literaturze pięknej jakiś poezji powiedzieć wolniej bez rodzaj znika nie, bo wtedy się pokaże, że jest się nie gram od Bacha to wróci czysty obciach no proszę sobie wyobrazić, że pan kas strój polszczyzna wszystkich jej cechy próbuje słucham wypowiedzi polityków, więc jak brzmi, ale robią na panu wrażenie taki zżyma się pani słuchają wygląda raczej, dlaczego twierdzą, że są lekami skoro nie potrafią być polską, a to tak to też mi to uczucie towarzyszy no ale właśnie, jeżeli chcemy mówić w danym języku to musimy przynajmniej jego najbardziej podstawowe cechy wyrażać w sposób popraw prawda tak, a język jest ważny dla Bułgarów zaprzeczy dla wszystkich dla wszystkich nie ma takiego narodu, dla którego język nie byłby ważny no właśnie tutaj się z panią wspierał, bo oczywiście na takim poziomie powiedziałbym ideologicznym najwyższym każdy powie, że język jest ważny, ale proszę zobaczyć np. czy mamy narody, które starają się znaleźć swoje narodowe odpowiedniki na słowa, które przychodzą czy urządzenia proces zamiast zawodów, które wchodzą w obcych państw są takie, które by kontent są ukontentowani tym, że wyrządził ją także zaproszenie, uciekając w marketingu itd. tak, ale tak nie powie przeciętny użytkownik języka tak powie ten, który wykonuje ten zawód i na jego wypowiedzi będzie zrozumiała tylko w jego środowisku każdy język przejmuje wyrazy obce nie ma takich które, które nie zapożyczają ja cały czas oczywiście mam namyśli języki europejskie, bo nie wiem jak to jest niewielu językach Polinezji, gdzie w 1 wsi jest kilka różnych języków używanych prawda uczone na siebie wzajemnie wpływają czy nie nie mam pojęcia nigdy tego nie badała Francuzi jednak jedzą lody na te personel ta radość zaprojektował komputer, ale Francuzi są pod tym względem wyjątkowi i dużo większą troskę przykładają do zachowania tzw. czystości języka niż inne narody Rosjanie też próbowali myśleć wymyślić swoją nazwę na komputery mówili szrot narażają się maszyna tylko to są 2 wyrazy bardzo długie cała Wypowiedz się komplikuje i przeciętny Rosjanin nigdy tak nie powie zawsze powie kąpiele także czym innym jest polityka językowa czy inny nie jest żywy język i podejście do języka prostych jego użytkowników prawda czy język jest dla Bułgarów ważne pan pytał, jeżeli ja mówię, że świętem Narodowym jest święto piśmiennictwa, że na pierwszym miejscu wśród najbardziej znanych osób są ci, którzy stworzyli literki to znaczy, że język jest czymś naprawdę niezwykle istotna prawda trzeba wykorzystać, więc wiersza także od czytałem to my się tego pod swoim adresem bardzo dziękuję pani profesor muzyki, bo zakończyły w takim razie dziękuję bardzo, pani prof. Mariola Walczak Mikołaj Krakowa z Instytutu filologii Słowiańskiej Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu była państwa i moim gościem dziękuję to była Inter luda Zwiń «

Jak złapać małpę, czyli w poszukiwaniu esencji bułgarskości

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: INTERLUDA

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 02:00

Najnowsze Podcasty

Co z seksem gdy wszystkiego jest za dużo? O przebodźcowaniu

Czy pozytywne myślenie może szkodzić?

Prawa osób LGBT+ w programach partii startujących do parlamentu - gdzie jest polska polityka?

Zmęczeni polityką - jakie jest źródło ich frustracji?

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL