Porozumienie Gdańskie: "Prawdziwy oddech wolności"

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Maciej Rekowski dzień dobry to są historie Polski no trudno w tych dniach nie odnieść do wydarzeń sprzed 40 laty bardzo się cieszę, że gośćmi dzisiejszej audycji są pan Andrzej Celiński działacz opozycji Demokratycznej działacz Solidarności bliski współpracownik Lecha Wałęsy dzień dobry dzień dobry panu państwu pan prof. Jan Skórzyński historyk publicysta politolog zajmuje się ruchami opozycyjnymi PRL-u dzień dobry witam serdecznie nie może jak to audycje historię Rozwiń » Polski historyka jednak lepiej bym tak takiego zawodowego poprosił o 2 słowa na naświetlenia tego klimatu lata 80 tego roku, bo w końcu mam nadzieję słucha nasz ma też młodzież, która tego po prostu nie pamięta o to lato miało różne fazy lato zaczęło się 1lipca od podwyżki cen żywności, na którą pracownicy wielu zakładach Polski w wielu miejscach w wielu zakładach pracy zareagowali protestami często strajkami i to był ten pierwszy kamień można powiedzieć, który ruszył lawinę strajki kończyły się czasami ugodą czasami podwyżką płac wreszcie ta fala strajkowa dotarła do Gdańska, gdzie to co od razu powiedzieć dzięki działaniom opozycji Demokratycznej lat siedemdziesiątych był bardzo się ośrodek opozycyjny, zwłaszcza tym cechował, że miał silne zakorzenienie w środowiskach robotniczych właśnie w Gdańsku powstały wolne związki zawodowe Wybrzeża pierwsza taka grupa powstała na Śląsku Alona nie za bardzo dała sobie radę w Gdańsku to się udało lepiej m.in. dzięki temu, że ci opozycjoniści, którzy to inicjowali dotarli do tacy jak Bogdan Borusewicz członek komitetu obrony robotników to dotarli do autentycznych cieszących się mających sieć znajomości dobrze znanych w niektórych środowiskach robotniczych właśnie pracowników fizycznych jak to się wtedy mówił prawdę takich ludzi jak Lech Wałęsa jak Anna Walentynowicz jak jak inni i to mówi od tej grupie, dlatego że tak naprawdę wbrew temu co często opowiadamy prawda, że wybuchu nagle ten strajk w stoczni gdańskiej 14sierpnia na ten strajk niewybuch został zorganizowany ktoś musiał zorganizować właśnie tą grupą, która zorganizowała były wolne związki zawodowe Wybrzeża i ich wtedy sytuacja w Polsce nabrała od razu innego charakteru ten protest społeczny przeciwko podwyżkom cen, ale tak naprawdę przeciwko w ogóle całej polityce społeczno-gospodarczej nabrał innego wymiaru dlatego m.in. że stocznia Gdańska była zakładem z ogromnymi tradycjami buntu przeciwko władzom komunistycznym i i ten strajk ja obserwowałem go wtedy Warszawy na początku w Warszawie tak nie w środowiskach, które to to widziały w mniej więcej tyle co chwilę podawała wolna Europa na początku była dosyć nerwowa atmosfera, dlatego że wydawało się że, że ten strajk jest zbyt radykalny rząd są na żądania nie do spełnienia w związku z tym może się skończyć kolejną masakrą tak jak w grudniu 70 tego co roku, a oczywiście tym najbardziej zdumiewającym i rady radykalnym z tamtego punktu widzenia postulatem było zgoda władz na stworzenie wolnych związków zawodowych co ciekawe prawda już 3 dni po rozpoczęciu tego strajku stoczni gdańskiej, do której to stoczni dołączyły się inne zakłady produkcyjne produkcyjne wielkie zakłady w Gdańsku w całym Trójmieście wreszcie także w Elblągu w okolicach na Pomorzu po prostu już trzeciego dnia w gruncie rzeczy stoczniowcy wygrali uzyskali od dyrektora obietnicy realizacji niemal wszystkich postulatów i tu jestem krytyczny moment da do tego krytycznego tłumaczy Marta chciałem zapytać pana Andrzeja Celińskiego czy ten dolar, który cieszył się 1lipca było jakimś innym latem jak pan to pamięta czy to czy to było także to jest kolejny zryw w Polsce, którego impulsem znowu są podwyżki tak jak było siedemdziesiątym szóstym tak jak było siedemdziesiątym już wtedy wyczuł wali się wyczuwał pan, że teraz będzie inaczej jeszcze długa historia przyjęły tak długo jak wydarzenia zapisane pod nazwą KBW siedemdziesiąty piąty rok Helsinki jak siedemdziesiąty szósty rok czerwiec jak powstanie tego ruchu obrony robotników, który się instytucjonalizacja w postaci komitetu obrony robotników to bardzo ważne, kiedy w polityce takiej polityce dzisiaj być może normalnie brzmi, ale wtedy unikaliśmy takich takich określeń w stosunku do tego co sami robiliśmy czy inni robili w każdym razie gdzieś w połowie lat siedemdziesiątych na pewno 70 szósty roku na wiosnę została zerwana niepisana pewnego rodzaju umowa społeczna pomiędzy nazwijmy tę wielką przemysłową klasą robotniczą, bo to ona miała dziś do terminu pojęcie kompletnie już pewnie nie ma żadnych sygnałów nie wiadomo co oznacza, że bardzo wiele znaczyło, a władzą przy lata siedemdziesiąte pierwsze to był Gierek, który swoją ekipą stwarzał wrażenie człowieka miarę nowoczesnego jak na jak na Europę wschodnią mówi po francusku miał swoje doświadczenie belgijskie miał swoje kontakty itd itd. pełni jego życiorysu chyba mało, kto znał przed 50 szósty rok nadzieje Moskwy związane z nimi tak dalej tak dalej no to się załamało ten ten do niedzieli przedmiotem dzisiejsze rozmowy, ale w każdym razie lato lipiec 80 tego co roku przynajmniej trzeba zakotwiczyć w czerwcu 71 szóstego roku ze wszystkimi konsekwencjami tego czerwca także rocznym rocznym czasem takiego zmagania się z władzą w sprawie wypuszczenia uwięzionych docentem wyrok dziesięcioletnie bardzo poważne wyroki robotników głównie z Radomia, gdzie władza w końcu uległa to był papież się nad dziewiątym roku bardzo istotna rzecz czerwiec 70 dziewiąty rok 2czerwca jego jego obecność na placu Zamkowym placu zwycięstwa w Warszawie i to takie nagłe, jakby to było coś rodzaju nominacji, że ludzie popatrzyli po sobie wielu set tysięcznym tłumie zrozumieli, że są dużo bliżej siebie ani im się wydawało, że coś ich łączy ponad te kwasy które, które między sobą mogli mieć rozmaite pretensje tak dalej to szalenie ważne ważny moment no sam 80 rok lipiec Lublin tamto wszystko zaczęło przecież w Lublinie węzeł kolejowy lubelski także w gruncie rzeczy ten Gdańsk był okres w część mojego środowiska był oczekiwany ani nie idzie w czasie będę dzieło oszukiwać jak tam poszukiwany to wspaniała postać Bogdana Borusewicza ja myślę, że mimo rozmaitych honorów tylko doznał później ciągle jest historii historii Solidarności tego wielkiego ruchu w historii Polski postać niedowartościowana jego zdolność tego co mu pracę Skórzyński jego zdolność zdolność skupienia wokół siebie bardzo różnych ludzi wcale nie tak mało licznych w Gdańsku doprowadziła do tego, że rzeczywiście można było się podważyć na zorganizowaniu strajku w kilkunastu tysięcznym zakładzie przemysłowym to jeszcze w tej części zapytam może prof. Kaczyńskiego pan trochę wspomniał o tym chociażby właśnie o tym, że pan Borusewicz związany był ze środowiskiem KOR-u, niemniej jednak rzeczywiście przez lata ponad dekadę pojawiały się ciągle te same nazwiska jeśli chodzi o ten ruch opozycyjny prawda i na ten właśnie okazuje, że to jedno z ważniejszych wydarzeń w naszych najnowszych dziejach właśnie może poza niedowartościowana postacią jak mówi pan Andrzej Celiński Bogdana Borusewicza robią ludzie trochę mniej znani mieć właśnie nie Kuroń Michnik Modzelewski no właśnie czy to był też jeden z elementów sukcesu no to kwestia miejsca prawda Gdańsk, który cieszył taką legendą swoistą sprzeciwu wobec wobec władz komunistycznych i stoczniowcy bardzo wysoko o u sytuowani w tej hierarchii zawodów prestiżu prawda zawodów robotniczych wielki zakład jeden z największych zakładów w Polsce wówczas przemysłowych stocznia Gdańska oczywiście nie tak wielki jak np. Huta Katowice, ale wielki i i i istotne istotne dla gospodarki, więc w tym w tym, że w Gdańsku pewien fenomen który, o ile oczywiście w sensie np. ruchu wydawniczego życia umysłowego to Warszawa przodowała w tym w tej epoce opozycji Demokratycznej, czyli 7680 tak to możemy określić to to jednak Gdańsk był był miał swoje cechy szczególne poza tą tradycją robotniczą tam współpracowały ze sobą rozmaite środowiska oraz zróżnicowany ideowo np. był dosyć silny młody ruch prawicowy odwołujący się częściowo do doświadczeń narodowej demokracji prawda ruch młodej Polski na czele, którego stał Aleksander Hall z drugiej strony była właśnie dosyć silny ośrodek działań KSS Kor, którego przedstawicielem naturalnie by był Bogdan Borusewicz i który też wspomagał ten ten tą grupę wolnych związków zawodowych z kolei w kontekście wolnych związków zawodowych na to warto chyba wspomnieć też o innej postaci może też nie tak do końca zawsze występującej w pierwszych rzędach, czyli Henryku Wujcu, który był z kolei człowiekiem kluczowym w grupie wydającej robotnika pismo robotnik, który to pismo było poza przekazywaniem pewnej informacji, a także zachęcaniem ludzi robotników właśnie do aktywności było pewnym środkiem organizowania się wokół kolportażu czytania tego pisma korespondencji tworzyły się struktury opozycyjne i tu to jest fenomen Gdański gdzie, gdzie wszyscy wszystkie te środowiska współdziałały tam nie było antagonizmu, jaki czasami występował np. w Warszawie między rozmaitymi grupami i tak to pierwsza część naszego spotkania dobiegła końca za chwilę informacje, ale pani oczywiście praca Maciej Zakrocki dobry ponownie to są historii Polski dzisiaj wracamy do wydarzeń sprzed 40 laty są z nami wspomina pan Andrzej Celiński prezes Jan Skórzyński nakreślili panowie ten ogólny obraz lata 80 tego roku przenieśmy się zupełnie do Gdańska do stoczni połowa sierpnia to już jest moment, w którym pojawia się Międzyzakładowy komitet strajkowy tam jest moment, który pan prezes ku Skórzyński zaczął mówić przełomowy jak rozumiem chodzi o ten dzień, w którym wydawało się, że postulaty robotnicze są spełnione i że właściwie stocznia mogła zakończyć strajk tak, gdyby na szczęście do tego nie doszło tak to było to było to był dzień dramatyczne trzeci dzień strajku sobota za chwilę niedziela, więc ludzie chcieli po prostu pójść do domu wystarczy, ale kobiety tak, ale pojawiły się kobietą no po prostu wierzy się to bada szczegółowo w dokumentach to to trzeba uznać też, że to było racjonalne posunięcie zakończenia tego strajku, dlatego że jak powiadam wszystkie postulaty łącznie ze zgodą na wolne związki zawodowe w stoczni oczywiście zostały zaaprobowane, więc przed, a także bardzo wysoka podwyżka od 2000zł nawiasem biorąc stoczniowcy, którzy odrzucili w końcu to ugodę prawda strajkowali do dalej nigdy takiej podwyżki już nie dostali stracili na tym, że strajkowali, ale nie dlatego też to było trudne, a Lech Wałęsa to po prostu podjął ogłosił decyzję o przerwaniu strajku, którą podjął komitet strajkowy miał on samodzielnie tylko ją ogłosił, ale dosyć szybko się zorientował, że przy w do stoczni zaczęły przychodzić zakłady inne, które zaczęły strajkować m.in. komunikacja miejska no stocznia komuny paryskiej drugi wielki zakład w Gdyni z kolei, który zaczął strajkować też fenol fenomen, który polega na tym, że tam strajk zorganizował dwudziesto i 2 jedno letni wówczas Andrzej Kołodziej też jest z grupy wolnych związków zawodowych w każdym razie wszystkie te zakłady zaczęły jak do stolicy tak powiem buntu centrali buntu zjeżdżać do stoczni gdańskiej usłyszawszy, że oni już skończyli strajk na uznali że, że nastał, że zostali pozostawieni sami sobie, że bez stoczni gdańskiej, które bez wątpienia miał największy ciężar pod każdym względem polityczny też oni nie dadzą rady niczego nie wywalczą tak wtedy właśnie te kobiety, czyli Alina Pieńkowska piel. Anna Walentynowicz Henryka Krzywonos tramwajarka Anna Walentynowicz suwnicowa odniesie za to ostra, ponieważ ją wyrzucono z pracy na 2 miesiące przed emeryturą to był taki dobry mocny bodziec żeby, żeby pobudzić ludzi do obrony koleżanki wreszcie Ewa Osowska wszystkie te wszystkie te dziewczyny wówczas można powiedzieć zaczęły nakłaniać ludzi do do niej wychodzenia ze stoczni zaczęły na koniec Lecha Wałęsy co im się szybko udało do odwołania zakończenia strajku strajk został wobec tego niezakończone prawda Lech Wałęsa odwołał swoją poprzedni komunikat więcej chyba godzinę to trwało, więc dosyć szybko tyle tylko, że ludzie i tak już zaczęli wychodzić i dzisiaj do dzisiaj nie wiemy, ale ta kluczowa noc soboty niedziele w podczas tej kluczowej nocy, kiedy stocznia przetrwała prawda ta ten kryzys, ale przetrwała siłą kilkuset osób na kilkanaście tysięcy większość ludzi opuściła stocznię dopiero wróciła w poniedziałek jak zobaczyła, że koledzy trwają strajk trwa zaczęli się ludzie z powrotem przyłącza Çiftçi i wtedy nas oczywiście nastąpiły powołania ustalenie tej listy 21 postulatów i powołanie Międzyzakładowego komitetu strajkowego co było jak pan Andrzej Celiński powiedział właśnie instytucjonalizacja protestu niesłychanie ważną po raz pierwszy doszło do czegoś takiego łączyła połączyło się kilkadziesiąt na początku potem kilkaset zakładów z 1 listą postulatów 1 zespołem liderów no i od tego momentu pojawiają się apele o to, żeby władza zaczęła rozmawiać z robotnikami m.in. taki apel podpisuje pan Andrzej Celiński najpierw chodziło o to by uzyskać maksymalną możliwość mamy możliwą ilość czasu, żeby jak najwięcej czasu, w którym władza nie podejmuje jakiś okropny akcji, która by wszystko takie mogą wrócić powietrza żeby, żeby władza miała chwilę moment na zastanowienie się na na zebranie myśli na odwleczenie decyzji do konsultacji rozmaitej Moskwa itd. tak dalej chodziło o to żeby, żeby nie było nie było takiego gwałtownego ataku żeby, żeby oni mogli myśleć, że są w stanie w jaki sposób zarządzać tym kryzysem żeby, żeby nie przerazili się też da szybko to oczywiście jest bardzo bardzo ciekawe ciekawy moment trochę chciałbym pociągnąć to co powiedział proszę Jan Skórzyński o tym w Gdańsku takiej zgodności takiej takiej różni się zgodnie z rozmaitych środowisk pamiętać, że tam w obsłudze tego tego wielkiego strajku pierwszorzędną rolę odgrywali właśnie bardzo młodzi ludzie dziewczyny chłopaki z ruchu młodej Polski było tam też trochę ludzi właśnie w wolnym świecie wolne związki zawodowe nie były tak liczebne warto więc to ta dziesiąta nowy właśnie może kilkanaście nawet jak chodzi o stocznie mnie i byli ludzie byli by ludzie rozmaitych zakładów to też ciekawe po tym, jak to się już formowały we wrześniu władze MKZ gdańskiego Międzyzakładowego komitetu założycielskiego Solidarności to tam na ogół byli tacy dwudziesto 732 latkowie wykształceni dobrze technicy nawiasem mówiąc bardzo dobrze zarabiający akurat jako sekretarz dosyć szybko MKZ gdańskiego widziałem ich paski z wypłatami miesięcznej minąć zarabiali dużo lepiej prof. Uniwersytetu Warszawskiego to warto warto zaznaczyć, że to nie do topu Gdańsk, kto nie był to mu od razu to był strajk polityczny, chociaż on nie chciał się z, bo mądry mądrze zarządzane o nieco się nazwać politycznym od razu polityczny pieniądze wiadomo było, że w tym systemie władza może jak sikawką polać pieniądze dla strajkujących, ale to tylko latem jest odsunięcie na moment prawdziwego kryzysu, więc ta Solidarność rozmaitych środowisk może nie nazywana od razu ale, ale faktyczna obsługi fundamentalną rolę i to właśnie pamięć tych wydarzeń sprzed 10 lat Gdańsk Gdańsk był inną społecznością innym miastem aniżeli reszta Polski to też może warto warto podkreślić dla ludzi przed Warszawie winnych miastach może nie taką Jasną Gdańsk na Wybrzeżu był miastem robotniczym to byli bardzo często i dobrze opłacani dobrze wykształceni robotnicy, a było miasto robotnicze inteligencki miastem była Gdynia był Sopot natomiast Gdańsk miastem robotniczym i atmosfera ta pamięć grudnia 70 tego roku nieprawdopodobnego upokorzenia ze strony władzy nie została tam zatarta przez 10 lat to zresztą widać skupia się osobie samego Lecha Wałęsy, ale także innych jego niektórych kolegów, którzy nie tylko pamiętali grudzień dziesiątego roku tak, żeby aktywnie w grudniu 70 tego roku Lech Wałęsa były jednym z przemocą lub w komitecie Save kolaż do 70EUR to no i potem i potem rzeczywiście było także okres, bo czy też wyraźnie powiedzieć, że chodzi o to grupę doradców późniejszych doradców strajku strajku gdańskiego to w dużej mierze była rada programowa wysokością naukowych tak naprawdę temu to był ręce Geremek Tadeusz Mazowiecki, który którzy potem jakby za wezwali poprosili do Gdańska i innych niektórych do Gdańska, który do Szczecina Szczecin nie chciał za bardzo przyjmować w Warszawie funkcjonowała grupa doradców z codziennym kontaktem z Gdańskiem i to oczywiście, że było pewnego rodzaju napięcie bo, bo wtedy, kiedy Tadeusz Mazowiecki z Bronisławem Geremkiem i do Gdańska to tak naprawdę do głowy przyszło, że można wywalczyć ogólnopolskie wolne związki zawodowe w tymczasem strajkujące Info moment nie chcieli rezygnować z ogólnopolskich wolnych związków zawodowych, ale wasze cudowne było to, że rozmaite sposoby myślenia rozmaite tradycje rozmaite doświadczenia różna wiedza to wszystko razem funkcjonowało jakby, skupiając się na na wspólnym celu, że to nie doprowadziło jakiś koszmarny awantury tylko przeciwnie że, że ci ludzie rozmaitych środowisk potrafili znaleźć sposób sensownego porozumiewania się ze sobą, bo z 1 strony ci doradcy mieli ogromny wpływ na formułowanie stanowisk już wtedy wielkiego Międzynarodowego komitetu strajkowego, ale z drugiej strony też potrafili zachować pewnego rodzaju skromność pewnego rodzaju to więcej lojalność koleją rzeczy oczywiście, ale pewnie będzie skromność wobec no tych ludzi którzy, którzy dzięki nim ten kraj w ogóle mógł by szanse powodzenia, którzy po prostu uważali, że należy im się to co normalnemu człowiekowi w dwudziestym wieku w normalnych w miarę społeczeństwie się należy warto może dodać, której pan mówi już oddaję głos panu rektorowi, ale też chciał się podzielić z panami taką opowieścią, którą kiedyś mi przykro prof. Geremek właśnie kiedym mówił o tych 2 takich trochę postawa jednak bardziej rewolucyjna właśnie tych młodych robotników, którzy uważają, że teraz teraz my to jest nasz czas no właśnie tych doradców, którzy mają świadomość, a to geopolityki to Breżniewa to czegoś tam jeszcze no właśnie prof. Geremek mówił, że przy tym przy układaniu tych różnych postulatów, których będzie coś tam wpada mówi rozwiązać ZSRR i ją mówi zwariowali no po prostu zwariowali już widać, że im tam ta wolność uderzyła głową w sposób niebezpieczny, ale za chwilę się okazało, że ktoś inny przybiega mniej nie chodzi o ZSRR tylko CR ZZ to młodzieży przypomnę, że to była Centralna rada związków zawodowych tak coś chyba nazywał swoje krótkie na czele no właśnie tam tam anegdota właśnie też pokazuje jak i jaka jak symbioza między właśnie tymi rozrzuconymi umysłami rewolucyjnymi, a spokojnymi doradcami notowała właśnie dobre efekty chodź chodź chodź poszli właśnie robotnicy pewnie dalej niż wszystkim wydawało na początku tego strajku oddaje głos pani profesor oczywiście to było zdarzenie no i modelujące wpływ na samą listę 21 postulatów miał przede wszystkim znowuż ten sam Bogdan Borusewicz, który ostatecznie redagował tę listę, która powstawała w nadchodzących z wielu strajkujących zakładów pomysłów projektów tak postulat właśnie żądań, czego ludzie chcieli do tych żądań było tysiące trzeba z nich stworzyć spójną listę nie za długo tak z, nad którą wokół, której można by prowadzić negocjacje to było zadanie dla Borusewicza i one m.in. wyrzucił z tej listy postulat wolnych wyborów po pierwsze, a po drugie, rzucił także postulat zniesienia cenzury natychmiastowego czy on nie chciał wolnych wyborów chciał oczywiście tak samo jak się zniesienia cenzury, ale uważał ich chyba słusznie uważał, że to byłoby właśnie ten 1 most za daleko nam że, gdyby wystąpili tego typu żądania to władze nawet nie mogłyby podjąć z nimi rozmów jeśli chodzi o ekspertów, którzy naturalnie też wpływ mieli, ale może niekoniecznie politycznie modelujące co bardziej znajdujący prawda jakiś język, którym można się było porozumieć z władzami, bo w końcu władze właśnie musiały tę listę zaakceptować tak wicepremier Jagielski tutaj tutaj była rola przełożenia tego twardego radykalnego często języka robotniczego na taką umowę negocjacji na to to chyba genialnie Tadeusz Mazowiecki mecz Geremek Andrzej Wielowieyski wielu jeszcze kilku kilka osób trzeba by wymienić, ale jeżeli oni cieszyli się ten komitet ekspertów powołany ad Hok prawda jak pan Andrzej Celiński mówił w nim nie było takich planów oni przyjechali tylko wręczyć osobiście ten swój apel tak, żeby pokazać, że inteligencja Polska jest solidarna w tym momencie z robotnikami wtedy Lech Wałęsa czy ktoś czy też Andrzej gwiazda już wszystkim nie pamiętam, który z przywódców strajku zaproponował coby możecie dla nas zrobić to może zostańcie na pomoście i po od obaj się zgodzili i później jakimś czasie na zebraniu plenarnym tego MKS-u tak mazowieckiego zapytano jak długo tutaj zostaniecie i Mazowiecki odpowiedział bez wahania do końca i to była też ta legitymacja prowadzi, dzięki której oni cieszyli się zaufaniem, bo i tak oto mamy za sobą drugą część naszego spotkania krótka przerwa na informacja o nich oczywiście bardzo Maciej Zakrocki dzień dobry ponownie przed nami trzecia część audycji historię Polski rozmawiamy o wydarzeniach sprzed 40 laty studzi pana żyć Celiński pan prof. Jan Skórzyński można będzie jesteśmy w tej dobrej sytuacji wiemy jak to się skończyło więc, więc nie musi budować napięcia nie ma jednak chciałem właśnie zapytać czy wtedy no wiadomo było to się dobrze skończy jednak Gierek chyba jeszcze dziś około 18sierpnia przemawia w telewizji odrzuca wszystkie postulaty strajkujące co takiego się zmieniło co takiego się wydarzyło w trakcie tych 12 dni, że jednak władza postanowiła to porozumienie podpisać czy już wtedy co znamy chociażby z filmu Andrzeja Wajdy człowiek z żelaza ta końcowa scena, kiedy jeden z tych partyjnych tak działać mówi się mówi proszę się nie przyjmować świadoma, że to jest z tego nie będzie też tylko na chwilę po to, żeby to zakończyć trzeba pamiętać o tym że kluczowe stanowiska w sierpniu we wrześniu potem po zmianie 6września Gierka czekanie kulturę stanowiska partii zajmowali ludzie, którzy zajmowali wybitnie wysokie stanowiska, aczkolwiek nie kierowali partią w roku siedemdziesiątym w grudniu i mieli pamięć krwi, zwłaszcza w Gdyni z pewnością to musiało na nich jakoś oddziaływać to wiem, że oddziaływało w rzeczywistości też warto pamiętać, że toczy się z punktu widzenia wielkiej historii Polski to z 1 strony dla nas to był przeciwnik, ale z drugiej strony oni mieli też rozmaite problemy wynikające z ich podległości wobec Moskwy czy Polska nie ma krajem suwerennym i gdzieś tam ta, o czym to nie pomoże współ myślenie, ale gdzieś tam i strajkujących i my i oczyści kościół w Polsce Polski i im komuniści wiedzieli, że są granice nie wiadomo, gdzie te granice, ale są granice, których żaden sposób wtedy nie można było przekroczyć doskonale i wtedy dzisiaj wiemy, że ograniczał wówczas była w jaki sposób integralność władzy PZPR duże, że dopóki te PZPN robi wrażenie, że jest w stanie w jaki sposób zapanować nad tą sytuacją w Polsce dopóty w miarę bezpiecznie mogliśmy się rozpychać, ale to pan powiedział mówię do dyrektora grodzkiego pan powiedział, że znamy koniec roku oka 1 koniec to z 1 strony było porozumienie rejestracja związku tak, ale z drugiej strony stan wojenny jeszcze prawie dekada no okropne rzeczy dla dla Polaków dla Polski, więc to, o którym kończą mówimy no ja znowu doskonale pamiętam, że dziś przynajmniej 5grudnia 80 tego roku nie miałem najmniejszej wątpliwości że, że w tym etapie to się źle zakończy że, że to, że jeszcze niema tych możliwości międzynarodowych, które pozwoliłyby pozwoliłyby Kozienic niezależny wielki ruch społeczny zorganizowany swoją swój swój związek ze szczytem ruch niepodległościowy narodowowyzwoleńczy, który miał Four w formułę związku zawodowego, bo ta jedyna była w skali ogólnokrajowej społecznej możliwe, więc tak naprawdę wtedy ciągle w coraz lepiej rozwinąć śladzie Międzynarodowego prawa człowieka zaczęły wchodzić jako element polityki międzynarodowej w czasie tego w ogóle praktycznie wręcz nie było przed pół lat siedemdziesiątych i w Europie Stanach Zjednoczonych my ciągle walczyliśmy o czas o to, żeby jak najwięcej na tym w Kozienic pierwiastka obywatelskiego społecznego niezależnego od władzy funkcjonowanie naszego społeczeństwa, ale ale, jaki to będzie koniec to w gruncie rzeczy dla ludzi którzy, którzy nabyli przerwy w kręgu ścisłe granice Solidarności tam złudzenie było, a wg takich badań panie profesorze czy czy wiemy czy w tamtym momencie w sierpniu rzeczywiście ta władza, podpisując porozumienie była gotowa je realizować czy dopiero te późniejsze wydarzenia kłopoty z rejestracją Solidarności tak dalej to one zaczęły się tak powiem skłaniać władze do tego, aby myśleć o stanie wojennym co wiemy jak jak jak Gierek jak Jagielski jak bardzo Barcikowski myśleli o tych porozumienia wtedy czy myślę, że można powiedzieć tak przyczyną prócz kłopotów Solidarności ze strony coraz większym stopniu ograniczeń aż do 13grudnia włącznie przyczyną tego wszystkiego był sukces Solidarności bo, podpisując porozumienia nikt jednak do ostatniego dnia nie było to pewne, dlatego że tak naprawdę negocjacje były bardzo trudne w Gdańsku i one miały skłonić stoczniowców Jagielski wicepremier ówczesne uważał, że on złagodzi skłoni ich do rozmycia tych postulatów w ogóle się nie udało nie ustąpili w niczym stoczniowcy i wobec tego było tylko podpisujemy tak albo nie taki to trzeba przyznać, że Edward Gierek zdecydował podpisujemy w ostatnim momencie wbrew stanowisku MSW, czyli SB tak, która jednak uważać trzeba próbować obezwładnić ten protest metodą tam jakiś komandos ich desantów stoczni tak dalej albo, ale i też wbrew stanowisku Moskwy, więc Gierek po prostu pamiętał o tym, że on sam doszedł do władzy dzięki błędowi jakim, jakie popełnił Gomułka, sprzeciwiając się co krwawa prawda protestującym robotnikom sad sam tego błędu nie popełni, ale wracając do do do do tego co było przesądzone władza, podpisując porozumienia po prostu zrobiła to co musiała tak wiem myślę, że nie było żadnej Jasnej strategii możemy na pewno była natomiast nadzieja, że może się to rozejście po prostu na ziemię nie, że niewiele z tego pozostanie, że może pozostanie jakiś trochę silniejszy ośrodek właśnie na Pomorzu mówimy cały czas Gdańsk Gdańsk, ale to całe Pomorze prawda Gdynia Elbląg itd. potem Szczecin potem Wrocław tak Końko koniec koniec sierpnia to kolejne ośrodki wielkie strajkowe na końcu Śląsk Górny Śląsk w każdym razie ponad 700 zakładów strajku, ale to na końcu, ale to na samym końcach Ala na początku było dużo dużo dużo mniej, więc wobec tego tak tak naprawdę Gierek uznał, że nie ma możliwości nie nie ustąpienia w tym momencie co będzie dalej zobaczymy tak Otóż mówiąc o sukcesie Solidarności mówię o tym, że w ogóle udało się ją stworzyć, bo to nic nie było przesądzone podpis na porozumienie oznacza tylko prawo do zrobienia do organizowania się, ale ludzie to podejmą poza tymi środkami językowymi Gdańskiem na czele nikt tego nie mógł przewidzieć władze mogą liczyć na to, że nie nie podejmą ze strachu bierności z niewiedzy prawda także zagra z ze strachu przed represjami wcale się to nie musiało tak tak tak skończyć powstanie wielomilionowy ruch bardzo bardzo bardzo istotną rzecz pan Jan Skórzyński powiedział o tym górnikach myślę, bo to dosyć to później było to było w ostatnich dniach sierpnia dołączenie do tego do Gdańska strajków górniczych w Jastrzębiu w Katowicach Noto to rzeczywiście dla tej ekipy, która przez osoby pierwszego sekretarza była była ze Śląskiem Górnym Śląskiem szczególnie związana no to jednak było też przekroczenie kolejnej kolejnej granicy jeszcze 1 rzecz, że ta mówi pan Skórzyński właśnie po, że po trzeba zrobić Solidarność nie sposób tutaj nie wspomnieć Karola Modzelewskiego 18 tam czy właśnie 1711 siedemnasty tak 17 września no i 1 wspólny związek zawodowy Solidarność nie branżowe nie lokalne regionalne tylko 11 wspólny zwany Solidarność oczywiście to natychmiast było wejście kurs kolizyjny, ale to wszystko byłoby w kursie kolizyjnym przy tym masowym masowym ruchu z PSP społecznym to, że to był 11 związek Solidarność też tak mi się wydaje tutaj nie wiemy czy jakieś badania historyczne czy w ogóle mogą być badania historyczne materiały, które posiadamy, ale też odgrywał taką rolę, że dużo trudniej było dokonać jakichś prowokacji dokonać jakiś manipulacji wobec tego związku, bo jednak kierownictwo ogólnokrajowe lepiej albo gorzej sprawniej mniej efektywnie bardziej efektywnie, ale jednak funkcjonowało w rozmaitych momentach 16 miesięcy, kiedy gdzieś tam ktoś wyskakiwał nie wiadomo, jakim pomysłem tutaj mówił pan Skórzyński Borusewicz wobec tych postulatów spisywanych to też to kierunki krajowe z Wałęsą potrafiło też czasem miarkować takie zachowania, które groziło wyrzucenie powietrza natychmiast całego tego ruchu jak pan zostaje we wrześniu 80 tego roku sekretarzem PZU to w październiku albo nawet w listopadzie nie pamiętam tego, bo na jesieni też później to już było później no to jest to jest to właśnie to jest ten moment, w którym już pan myśli, że ta władza jednak chyba tego tak nie opuści już powiedziałem dzisiaj, że jeszcze 5grudnia po posłowie różnie jak dla mnie było zupełnie oczywiste, że prędzej czy później, że od tego momentu przez swoich działań, bo to swoim myśleniu moim, ale też myślę, że też Wałęsę kresie nigdy tego głośno nie powiedział motywy działania było jak najwięcej inwestować społeczeństwo organizowaniu się samo organizowania społeczeństwa ale, że to nie jest jeszcze ten moment historii Europy, w której Polska może może pozwolić sobie na demokrację nam dużo mówić o niezależność to się dopiero pojawiło się jednak jednak do ta dekada była była w jaki sposób potrzebna, żeby żeby, żeby zmienić politykę Europejską wszystkim, że doprowadzi do tego, że związek radziecki dostał ostatecznej zadyszki przy tym swoim anachronicznym sposobie funkcjonowania, a z kolei ten czas, którego prawda można powiedzieć kierownictwo Solidarności cały czas próbował kupić więcej czasu był bezcenne z uwagi na rozwój właśnie doświadczeń demokratycznych cały rok 1981 to jest droga jeśli chodzi o sprawy wewnątrz związkowe Solidarności same na tę drogę do zjazdu krajowego, która zaczyna się od samego dołu wyborami powszechne wybory w organizacji, która liczyła na końcu prawie 10 000 000 ludzi prawda od od najniższych ogniw do do najwyższych to była niesamowita wielka lekcja demokracji, a także w gruncie rzeczy pierwsze demokratyczne wybory w Polsce, jakie obejmowały bardzo znaczną część obywateli kto jakie odbyły się od lat no chyba można powiedzieć początku lat trzydziestych no, więc tak dobrze pan tak głęboko sięga być może jeszcze głębiej w rodzaju ale, ale od brzeskich od wyborów brzeskich, czyli od roku część każdego chyba nikt z tych ludzi, którzy funkcjonowali wtedy w związku świadomi jakikolwiek wpływ na szczeblu krajowym regionalnym nie pamięta wolnych wyborów w Polsce, a udało się je w sposób fantastyczny przeprowadzić i wybrać delegatów na zjazd i zjazd, mimo że się pamięta częściej o sporach kłótniach wręcz tam jakieś bardzo nieprzyjemnych momentach prawda to jednak w sumie był też fenomenalnym zjawiskiem i utrwalającym pewien styl działania prawda wnoszącym bardzo wiele do rozwoju polskiego życia zbiorowego myślę, że koniecznej kiedyś umówimy na na oddzielną rozmowę na temat zjazdu, ale teraz na koniec tak po prostu nowo jest jednak czterdziestolecie bardzo proszę tak pominąć jak pamiętają panowie ten moment, kiedy państwa długopisem podpisywał to rozumie Andrzej Celiński no dla mnie to przede wszystkim był też bym nie ze mną stolików planu pokrył nagrać to było takie nieprawdopodobne zupełnie prawdziwy pełno płucami wzięty od świeżego powietrza tu coś nie mogli niebywałego, aczkolwiek ten duch Pisz prawdę mówiąc bardzo zdziwił co jest do długo się, stawiając to było to co to, że aranżacja szkody, skąd wobec długopis to to drobiazg bez znaczenia myślę, że Lech Wałęsa już wtedy ujawnił talenty właśnie lidera trybuna Ludowego długopis jak największy prawda w dodatku z wizerunkiem Jana Pawła II, żeby był widoczny w telewizji, bo władze zdecydowały się pokazać coś takiego w telewizji dlatego, żeby był to 1 sposób, żeby ludzie przestali strajkować, żeby uwierzyli, że porozumienie zostało zawarte ja pamiętam swoje własne odczucia byłem wtedy w Gdańsku i potem wracając do Warszawy nocnym pociągu pociągiem pamiętam co Wałęsa powiedział potem na bramie na tej słynnej drugiej bramie, że 1 prawa już mamy mamy już prawo do wolnych związków zawodowych, a następnie prawa sobie wywalczymy no tam jeszcze był w kontekście, bo niektórzy koledzy siedzieli wtedy jeszcze siedzieli tak, ale to już było uzgodnione z Jagielskim za on zagwarantował, że następnego dnia ja pamiętam następnego dnia pamiętam, że wcale nie byłem w 100% tego pewne, że jednak wtedy 23 dni jeszcze był ogromnego napięcia w dzień 0102. trzeciego, ale potem Moczulskiego sadzono zaraz potem Moczulskiego sadzone w październiku 2 proc, a także jedno czy to tam tam był podtekst tego tego w każdym razie ja pamiętam jako taki też apel do do do aktywności prawdę byłem wtedy kończyłem studia i zaczęliśmy zaraz z kolegami myślenie nad powołaniem samorządu studentów, że to jest taki moment, w którym Solidarność z Lechem Wałęsą czy są za nie było Solidarności Szcze ci robotnicy stoczni gdańskiej do wszystkich innych zakładach wybili dziurę w tym wielkim murze, który nas krępował prawda teraz albo wejdziemy przez tę dziurę zaczniemy na własną rękę coś być albo nic z tego nie będzie okazało się, że 10 000 000 ludzi weszło bardzo panu dziękuję pan Andrzej Celiński działacz opozycji Demokratycznej współpracownik bliski Lecha Wałęsy pan prof. Jan Skórzyński historyk możliwość opcji historię Polski pięknie dziękuję ze spotkania dziękuję dziękuję dziękuję również państwu życie miłego wieczoru Zwiń «

Porozumienie Gdańskie: "Prawdziwy oddech wolności"

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: HISTORIE POLSKI

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 06:00

Najnowsze Podcasty

Podsumowanie tygodnia, a w nim strach na prawicy i tragedia w Ukrainie

Jak reporter odnalazł się na Instagramie - czyli o tym, co się działo wokół gatunku po 2010 roku (cz. 2)

Czym się kierować przy wyborze szkoły ponadpodstawowej?

Co lekarze po studiach medycznych w Polsce wiedzą na temat aborcji?

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL