Od ofiary z noworodków do ofiary z jagnięcia

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Cezary łasiczka program off czarek dzień dobry witam państwa bardzo serdecznie zapraszam na dzisiejsze spotkanie państwa moim gościem jest pan dr hab. Łukasz Niesiołowski-Spano wydział historyczny Uniwersytetu Warszawskiego dzień dobry witam serdecznie panie doktorze dzień dobry wydział historii zmienić wydział historii dobrze wydział historii Uniwersytetu Warszawskiego wprawdzie niedawno obchodziliśmy Rosz ha-Szana żydowski nowy rok, ale dzisiaj będziemy rozmawiać o święcie Rozwiń » Paschy, skąd się wzięło, gdzie leżą jego początki to jest jeden z tematów którymi się dr hab. Łukasz Niesiołowski-Spano zajmuje, czyli można by rzec jak odeszliśmy od palenia żywcem noworodków na rzecz po rozumiem zabijania zwierzątek nowe owego święta wiosennego wesołego się od święta miasta, któremu towarzyszy ofiara jagnięcia początków rozumie należałoby szukać pomiędzy siódmym, a piątym wiekiem przed naszą erą, dlaczego wtedy, żeby słuchać powiedzieć, dlaczego to jest trudna do rekonstrukcji trzeba ponieść pewnych takich planach chronologicznych mamy bardzo duże korpo korpus tekstów zawarte w Biblii, które mówi o istnieniu tego święta i rzeczywistość, której mówią teksty biblijne głównie księga wyjścia, która ustanawia jakiś rytuał paschę do niedawna był utożsamiany z rzeczywistością nomadów, którzy pewnie nieokreślonym dla nas czasie, ale bardzo wczesnym mieli pewne zwyczaje religijne i paschę jako święto wiosenne miało mu towarzyszyć od niedawna to znaczy pewnie od 2010 może kilkunastu lat w biblistyce doszło taka zmiana, która pozwala inaczej interpretować tekst pięcioksięgu to znaczy nie szukać realiów w epoce brązu albo jakiś bardzo archaicznych epokach tylko po akcent został położony na to, że teksty pięcioksięgu są chyba późnym późną kompilacją ich rzeczywistość, którą rekonstruować tworzą jest konsul, jaką rzeczywistością na poły mityczną to znaczy nie ma żadnych realiów, które o, do której odnosi podobnie jak powiedzmy można siedzieć ze światem Homera, gdzie Iliada Odyseja nie umieszczają wydarzeń w żadnym konkretnym czasie, bo mieszają rzeczywistość mityczną rzeczywistością historyczną autora to ma podobną sytuację i życie mamy niejako 3 takie chronologiczny płaszczyzn z 1 strony mamy pewnie najpóźniejszy okres bezpiecznie powiedziałbym w piątym wieku, kiedy redagowane są pewne zapisy w pięcioksięgu i one tworzą pewną normę prawną dotyczącą istnienia funkcjonowania sięga się święta Paschy innych świąt, które znamy z starego testamentu mamy wcześniejsze stron Stolat m.in. mniej więcej wydarzenia szóstego wieku to znaczy te związane z niewolą babilońską, które ewidentnie miały wpływ na rytuały na cały są rzeczywistość religijną Jude ścieków mamy siódmy wiek, czyli epoka monarchii w wodzie, o której w księgach Królewskich księgach Kronika wszystkim oraz księdze Jeremiasza np. dowiadujemy się, w jakich realiach religijne, które są inne niż te, które znamy tych tekstów późniejszych tt 3 płaszczyzny chronologiczne pozwalają chyba powiedzieć pewnej ewolucji, którą państwa pascha przeszła pytanie teraz czy chcemy powiedzieć tak od najstarszego do naj późniejszą od molocha od molocha do do do zamachu czy chcę powiedzieć odwrotnie to znaczy, że od naj późniejszą świat do tego, żeby na koniec powiedzieć, o czym to było pierwotnie, więc znacznie od molocha do pani profesor, czyli będzie wersja taka pozytywistyczna będę mówił tak jak historyk na koniec może to rekonstruować najstarsze takie sugestie dotyczące święta, które jeszcze nie zawsze nazywane paschą, ale zapewne jest rozwiązane dotyczy jakiś ofiar, które mają kluczowe znaczącą rolę dla wspólnoty myślę, że możemy ograniczyć tutaj do Judy ze stolicą w Jerozolimie i mówić o siódmym wieku, czyli jest jakieś jakaś ofiara jakiś rytuał ofiar zniczy, które jest najważniejszy w ciągu roku kalendarzowego to są przez analogię do innych kultur może ponieść to jest coś takiego jak święto nowego roku w Babilonie czyli jaki tu, czyli takie wydarzenia, które gwarantuje, że np. rok się rozpocznie to ktoś takie wydarzenia kluczowe dla cyklu rocznego myślenia o kosmosie najważniejsze święto i stąd zapewne właśnie nazwa pascha, która ma kilka znaczeń zaczyn czasownik Pesach ma również znaczenie chronić innymi słowy pierwotna funkcjonowania rytuału ofiary niczego paschę jest związane z oś ofiarą ochronną, która ma chronić wspólnotę Jude cieków bez wątpienia w tym okresie monarchii kluczy kluczową rolę w procedurze rytualne odgrywał król to jest coś co, lecz przy lekturze tekstów biblijnych właściwie znika na drugi plan, ale historycy jesteśmy w stanie zrekonstruować to rzeczywistość repertuar no religijną po monarchii widać, że tam król odgrywał absolutnie kluczową rolę i był centralnym bohaterem niektórych rytuał uważa to on składał ofiar no i teraz próbujemy konsolę to ofiara była tak mamy kilka typów ofiar, o których Biblia mówi sąd ofiary z pokarmów ofiary prze błagalne nie zawsze wiemy, jakie odbywamy, ale jest 1 wątek mówiący o tym, że złoże pierworodne ze wszystkiego co pojawi się, czyli pierworodny z planów pierworodny ze stad, ale również pierworodne człowieka no i ten wątek ze składaniem ofiar dzieci jest bardzo szeroko dyskutowane w biblistyce autor historii religii śródziemnomorskiej mówiąc szeroko, ponieważ mamy analogię, jaką jest kultura Kartaginy, gdzie ofiary dzieci były praktykowane aż do pierwszego wieku przed naszą erą Grecy Rzymianie Rzymian trzymali się, że to jest bardzo takie nie niehumanitarne tak składać ofiary dzieci natomiast widać, że dla karta ginę, która była jednak wysoko rozwiniętym realizowanym krajem to ofiary były czymś naturalnym innymi słowy nasze moralne tutaj wątpliwości powinniśmy zostawić na bok wiemy, że pobratymcy Sudańczyków ta kultura kanale Kanadyjczyków i Kartagińczyków jest dość osobą spokrewniona znały ofiary, którym składano w ofierze dzieci mamy takie wykopaliska takich cmentarzy rytualny, gdzie są prochy w urnach umieszczone prochy dzieci oraz zwierząt rytualnych jagniąt, choć rząd czy to było stosowane nie wiemy nie mamy tekstów karta chiński, który by tłumaczyły, ale to musi być wydarzenie ważne tak złożenie ofiary dziecka nie jest ofiarą byle jaką, więc to jest ten typ prawdopodobnie ofiary, które można łączyć z rzeczownikiem pascha, czyli właśnie z tym związanym z o ochronie, gdzie zresztą mówi o takich wypadkach mówią, że król właśnie sytuacji zagrożenia złożył w ofierze tam użyte sformułowanie przeprowadził przez ogień swojego syna i to ta ofiara ma uchronić wspólnotę przed niebezpieczeństwem mylnie to ofiara tłumaczona jest przez tłum, że tłumaczy biblijnych oddawana jako ofiara dla molocha nie, dlatego że tam po hebrajsku jest słowo molo, które oczywiście można odczytać jako moloch tylko słowa moloch nie istnieje w żadnym języku natomiast MOL jest słowem, które również znajduje się na inskrypcjach w Kartaginie i oznacza tyle co taki nie słów intensywne, czyli to od od Odrodzenia halach, czyli chodzić, czyli ta ofiara jest MOL, czyli ta ofiara jest posłana gdzieś w domyśle do Boga albo bogów to taką kompensatę styczność ciekawostkę powiem, że jak się łacińska dusza kończy i słyszymy IT Missa est to łacińskie Missa est jest równoważnikiem semantycznym hebrajskiego karta chińskiego Mork posłana została posłana do domyśla ofiara wiadomo, gdzie do odbiorcy, a odbiorcą ofiar jest Bóg to jest taki sam no językowy powiedz ma konstrukcja także mamy ofiarę, którą wysyłamy, składając ją na ołtarzu wysyłamy do Boga i powiecie odbiorcom no i teraz jest ogromna dyskusja co to znaczy te ofiary dzieci tak jako mogła funkcjonować ludzie przecież to jest okropne tutaj łączą się na moralny taki element krytyki, ale w Biblii wyraźnie widać, że ten po pierwsze, są zapisy o tym, że wszystko co pierwszy otworzył łono matki należy do mnie mówi Bóg, owszem, pojawiają się te przepisy one są ewidentnie to element, jakiego datować natomiast mówimy jest taka taka instytucja ofiary zastępcze i tak np. w wypadku, kiedy mówimy o ośle cięciu o 8 osły są nieczyste w rozumieniu rytualnym w związku z tym ofiar nie można złożyć młodego śledcza ofierze, bo jest nieletnia rytualnie nieczyste, więc istnieje taka możliwość zastępczego to znaczy, jeżeli pierwszy się udać właśnie z Sośnicy mały Śląsk to tego ośrodka nie złoży w ofierze zastąpić go jagnięcia albo koszt 50, czyli istnieje możliwość takiej instytucji tak coś innego pewnie tutaj zawiesimy to tutaj na zawieszamy zastęp gości na dzieciach przeprowadzonych przez ogień, a powrócimy po informacjach Radia TOK FM dr hab. Łukasz Niesiołowski-Spano z wydziału historii Uniwersytetu Warszawskiego z państwa moim gościem dzisiaj poszukujemy korzeni święta Paschy informacje o dziesiątej 20 po informacjach wracamy do programu off czarek czarek państwa moim gościem jest pan dr hab. Łukasz Niesiołowski-Spano z wydziału historii Uniwersytetu Warszawskiego dzisiaj poszukujemy korzeni święta Paschy przed informacjami mówiliśmy o średnim wieku przed naszą erą, kiedy to święto mogło wyglądać taki sposób, że pierworodny w pierwotnym rośliny pierworodny zwierzęta pierworodny ludzi, czyli niemowlęta składano Bogu lub bogom taka ofiara dzisiaj wydaje nam się barbarzyńską, ale oczywiście wiele zmieniło się od tego czasu i w niektórych przypadkach ta to pierworodne pierwotna osoba lub zwierzę mogła być zastępowana być może to doprowadziło do stałej odmian jest także wyraża ludzi na zwierzęta chyba tak właśnie było, zanim jeszcze powiem tej podmiany jak pan powiedział to warto zwrócić uwagę na jej 1 kompleks tradycji biblijnych szeroko rozumiany kompleks tradycja biblijnych dotyczących owych ofiar z dzieci mianowicie księga Królewskich mowa jest o tym, że te praktyki składania ofiar dzieci przepisywane są władcom, których autorzy ksiąg Królewskich chcą ocenia negatywnie tak to są podobnie jak traktował dzieci w środy i wdowy również składało dzieci w ofierze to jest taki zestaw określać by walczyć jakiś władca jest niedobre, ale jednocześnie mamy 2 wielkie właściwie opowieść tak one są małe morze treścią czy do formą ale, ale wielkie kulturowo, które opierają się na właśnie na takim pomyśle, że można złożyć własne dziecko ofierze pierwsza to jest kreda, czyli ofiarę Izaaka, gdzie to Bóg domaga się od Abrahama, żeby ten złożył swojego syna w ofierze i w tym domagania się ze strony Boga nie ma niczego złego w narracji koniec końców tutaj dochodzimy do tego zastąpienia do ofiar nie dochodzi pojawia się w cudowny sposób Anioł, który powstrzymuje rękę Abrahama do ofiary nie dochodzi na miejscu jest Baran można zastąpić Izaaka zwierzęciem to jest właśnie ta ta wzmianka tak to jest właśnie to ten moment takiej tradycji, które widzimy, że pierwotnie były to ofiary dzieci, które zostały zastąpione ofiarami z jagniąt czy przez Baranów drugi wątek tradycji, które by buduje na takim pomyśle, że ojciec może złożyć ofiarę dzieci jest zawarty w 4 ewangeliach jest to związane z Jezusem Jezus mówi do ojca czemu złożyłyśmy ofierze także to jest to jest ofiara, którą Jezus Jezus jest ofiarą tak na odkupienie grzechów, czyli na pasach na tego, żeby było to oczyszczanie, bo to u wyzwolenie tej wspólnoty czy jej wybawienie no może zupełnie przypadkiem Jezus określany jest mianem baranka Bożego tak to właśnie ten cały zestaw symbolicznych obrazów, które wyrastają z jakiegoś konkretnego rytuału, który kiedyś było praktykowane i które w wyniku niejasnych dla nas procesów zostało przekształcone w ofiarę paschalną w tym późniejszym kształcie i to co się wydarzyło może w końcu epoki królewskiej, czyli na przełomie 0706. w wieku nie jesteśmy tego pewni tego, że z 1 strony i Ozjasz, czyli król łódzki panujący w końcówce siódmego wieku nie musi przepisuje jego czasu przepisuje się istnieje pierwszej paschę jakiś nowym kształcie jednocześnie mówi o tym, że dokonał jakieś reformy religijnej, ale tu jest problem, bo ta reforma pisana jest w tekstach późnych, bo dopiero po niewoli babilońskiej natomiast tak po tekstach prawie współczesnych, czyli u Jeremiasza no nie ma żadnej pan po wspomnienia o tym, że Azja jakąś reformę miał przeprowadzić ona miałaby polegać na zastąpieniu ofiar dzieci ofiarą remis jak tego nie wiemy Jeremiasz żyjące w początku szóstego wieku tuż przed niewolą babilońską piszące wie, że ofiary dzieci są składane w Jerozolimie taki rytuał jest praktykowane w czasach Jeremiasza nie musi może nie podobać tak natomiast rada może coś takiego się dzieje no i dostał doszło na pewno będzie do wielkiej tragedii całej wspólnoty tragedia polegała na tym, że król elita, ale właściwie cała ludność, która ma coś dopowiedzenia dla wspólnoty Bugaj ski zostaje wywieziona po roku 2 deportacja do do Babilonu na początku szóstego wieku teraz mamy przed sobą rzeczywistość, które mieszkańcy Jerozolimy trafiają jakieś prowincjonalne, ale jednak bez potomkiem osady no i muszą stworzyć sobie jako wspólnoty muszą jakoś zacząć funkcjonować, a nie mają króla, który mógłby im ten centralne rytuał świąteczny przeprowadzić i zapewne tu dochodzi do niebywałej nogą miał rewolucją religijną wydarzeniem, którego to bez precedensu mianowicie wspólnota, żeby funkcjonować, żeby stworzyć takie święto, które będzie równorzędne z centralnym rytuałem, który przedtem sprawował władca świątyni królewskiej przenoszą to możliwość działania na głowy wspólnot rodzinnych mówią teraz to nie król tylko każdy ojciec swojej rodzinie będzie odpowiedzialny za to, żeby złożyć ofiarę nie będzie to ofiara świątyni tylko będzie to ofiara złożona w domu jednocześnie wtedy, kiedy rozumiem każdy sobie decyduje, że będzie składał tego nie wiemy czy nie mamy dla szóstego wieku nie mamy żadnych informacji o możliwym kalendarzu liturgicznym myślę, że próbowano utrzymać rytuał zbliżonym terminie jak było uczyć jak było to wcześniej natomiast nie wiemy jak wygląda tutaj kalendarz liturgiczny powiedzmy siódmym wieku w związku z tym żadne tutaj hipotezy są nie są nie są bardzo prawdopodobne od innych sądzę, że wiosna tak natomiast czy jakiś konkretny dzień czy nie to bardzo trudno powiedzieć to ten przełom czy ta rewolucyjna tego wydarzenia polega na tym, że wszystkie kultury bliskiego Wschodu starożytności UPO jako podmiot takiego rytuału zawsze umieszczały władcy, a tutaj deportowani powiedzieli nie możemy sobie dać radę bez władcy każdy ojciec rodziny może się komunikować z Bogiem poprzez ofiarę to jest rewolucja tego nigdy nie było wcześniej na bliskim Wschodzie, jeżeli patrzeć na jakieś wydarzenia wyjątkowe historii Izraelitów czy Sudańczyków to byłoby jedno z nich niewielu, ale to oczywiście jest taka taki pomysł, który jest rewolucyjne podobnie jak rewolucyjny okazał się pomysł jak będąc w niewoli babilońskiej zachować tożsamość i to odrębność i nie rozumie się w tym żywiole babilońskim, który jest ludzi to do 13 z punktu widzenia Duńczyków to są ludzie kulturalni bogaci, którzy mają bardzo dobre pola jak wszystko kusiło tych Duńczyków, żeby się no z tą większością lokalną zmieszać, bo to jest atrakcyjne kulturowo gospodarczo każdym względem, a dotyczące mimo to udało im się zachować tożsamość odrębną m.in. poprzez stworzenie tego święta, czyli Paschy znaczeniu święta składania ofiar oraz do roku za wspólnotę, ale już za wspólnotę mało co rodzina drugim elementem, który stał się wyróżnikiem jest no tylko w szóstym wieku właśnie rozsądnie widać jego funkcję religijną to jest obrzezania, ponieważ ona, aby wydarzenie co było naturalne czy zwyczajne starej ojczyźnie, ale nowe było wyróżnikiem tak to znaczy, starając się zaczęło na całym rewanż w Syrii w lewo w Egipcie obrzezanie stosowane powszechnie związku z tym ten biblijny przekaz, który znamy z księgi rodzaju o tym, że obrzezanie będzie wyróżnikiem także być znakiem przymierza między Bogiem, a ludem wybranym to w Syrii Palestynie Egipcie to jest bez sensu, bo wszyscy są tym stosują ten ten znak wyróżnienia no więc, jakim wyróżnikiem jest to powszechne w Babilonie, o czym wiemy obrzezania nie stosowano w związku z tym już ojciec wywiezieni do Mezopotamii nagle mają fizyczną odmienność ją kultywują nadają jej znaczenie religijne tak nie tylko, że mamy taką tradycję, ale dlatego robimy, bo Bóg nas wybrał, owszem, jesteśmy niewolnikami mamy gorszy status społeczny ale, ale to poczucie, że Bóg jest z nami, a gwarantujemy sobie to tym tym symbolem widocznym na trzeci taki taki element rytualny, który jakoś wpłynął na utrzymanie tożsamości Jordańczyków to jest Szabat to znaczy to jest pomysł, że można jakiś 1 dzień uznać za ważniejsze niż inne to nie znaczy, że np. utrzymywaną od pracy to na pewno jeszcze wtedy nie, ale nadanie trzeba to jakiegoś szczególnego znaczenia jest właśnie niewoli babilońskiej zrozumiałe także to w ten sposób, kiedy nie mają ci deportowani bezpośredniego kontaktu i dostępu do świątyni do takiej infrastruktury rytualnej to przenoszą całą cie to ciężar wydarzeń rytualnych na na taką sferę domową na to co się dzieje w obrębie domu i to będzie raz w tygodniu Szabat i raz w roku pascha, która ma być tym zatem wielkiej Świątecznej ofiary, które już złożyć nie można tak sobie wyobrażamy chyba początek szóstego wieku te przemiany religijne, które jakoś nastąpi następowały pytanie kalendarz tak ciężko jesteśmy w stanie o tym dotąd paska umieścić, jakimi dniu roku dla szóstego wieku ja nie odważył się to znaczy wiemy dla późniejszej epoki, kiedy wyznaczono datę Paschy, ale czy to jest już szóstym wieku czy czy taka była data nie wiemy tak możemy powiedzieć, że dla piątego wieku wiemy, że jeszcze jest spór, kiedy albo nie wszyscy świętują paschę w tym samym momencie jeszcze piątym wieku w związku z tym, tym bardziej nie było wyznaczonej daty zapewne wieku szóstym w takim razie trzymajmy się tutaj, a powrócimy do naszej rozmowy po informacjach Radia TOK FM państwa moim gościem jest pan dr hab. Łukasz Niesiołowski-Spano z wydziału historii Uniwersytetu Warszawskiego informacje o dziesiątej 40 po informacjach wracamy do programu off czarek czarek państwa moim gościem jest dr hab. Łukasz Niesiołowski-Spano z wydziału historii Uniwersytetu Warszawskiego geneza święta Paschy przed informacjami mówiliśmy o niewoli babilońskiej i o tym, że ta ceremonia rytuału sprawowany wcześniej przez króla w niewoli babilońskiej ta odpowiedzialność przechodzi na głowę rodziny na ojca czy też Patria rodziny jest jeszcze ciekawy przypadek Elephant ten, którym pan pisze, czyli kolonii w Egipcie tak zamieszkać tak nazywany Kaźmierczyk w piątek jak jest dobrym okresem pod względem źródeł którymi dysponujemy mamy zarówno dobrze datowane teksty biblijne książka księgę Nehemiasza, która została w większości spisana w połowie piątego wieku i narracja dotyczy tych wydarzeń tego epoki oraz mamy zewnętrzne źródła wobec Biblii datowany na głównie drugą połowę piątego wieku, która pochodzi z Elle anteny to jest wyspa na Nilu, w której znajdą, na której znajdował się garnizon perskiego z taśmy wypłaca, które Persowie podporządkowali sobie Egipt wśród mieszkańców tego garnizonu są też Jude trzeba precyzyjnie mówiąc czciciele Jahwe i mściciele jak korespondują z Jerozolimą Samar ją między sobą korespondują tam dowiadujemy się ich rzeczywistości religijnej ale zanim powiem o tym co wynika z tych dokumentów za fanty netto chcę powiedzieć, jakby od następnym kroku ewolucyjnym także ryby naturalny konsekwencji zmian, które zaszły w świętowaniu paschę w czasie niewoli babilońskiej, przenosząc właśnie tę ciężar z króla i centralnego sanktuarium na głowy rodziny i domy zwykłych ludzi Otóż naturalną konsekwencją tego rewolucyjnego wydarzenia będzie konflikt, który rozpocznie wtedy, kiedy dajcie zniewolić Bielański zaczynają wracać wracają do Palestyny i mówią my mamy teraz tutaj lat będziemy odbudowywać wspólnotę jakieś Jerozolima może zbudujemy nową nową świątynię może być jakieś jakiś podmiot polityczny mamy teraz ze sobą doświadczenie osiemdziesięcioletni pobytu w niewoli i tam nauczyliśmy się świętowania szabatu nauczyliśmy się co nowego znaczy obrzezanie mamy paska, którą świętujemy inaczej ludność, która nie podlegała niewoli babilońskiej została na miejscu mówi wtedy zaraz zaraz przecież Polska powinna być składana ofierze jak zwykle przez króla świątyni żadne tam w domu tak my mamy tradycję pamiętamy od czasów Królewskich było tak ten ta odmienność w pojmowaniu najważniejszych rytuałów religijnych w obrębie 2 grup, które wychodzą z tego samej wspólnoty niegdysiejszego Królestwa Judy doprowadziło do wielkiego konfliktu religijnego, bo ci z niewoli wracający mówią my mamy prawdziwą religię my jesteśmy mamy wiarę o ujawnioną nam pan nadał pan Bóg jesteśmy w bezpośrednich relacjach z Bogiem, a ci, którzy byli na miejscu mówią zaraz zaraz jest tradycyjna religia tak my zawsze robiliśmy tak samo chcemy robić tak samo to są to wielkie wielki konflikt natury Teologicznej i rytualnych już się zapewne nie widzielibyśmy tego wszystkiego, gdyby nie właśnie narracja biblijna, która bardzo wyraźnie, opowiadając o niewoli w Egipcie proszę mnie pytać tylko dlaczego tam się pojawia Egipt, bo to jest wielkie pytanie listów, na które chyba jeszcze nikt nie potrafi odpowiedzieć, bo realia, które to się wydarza to jest niewola babilońska, ale narracja przenosi do Egiptu i wówczas na dane są różne przepisy m.in. ustanowienie Paschy i jest to zrobione przez w ten sposób, że to Mojżesz usłyszał od Boga, czyli to nie jest informacja, że oto sobie już ojciec stworzyli nowy ratusz rytuał, bo takim się podobało oni stworzyli nowy rytuał religijny nowe ofiary, bo tak chciał od nich Buk czyli, jeżeli to jest taki wysoki autorytet zaangażowany w najwyższych możliwych, bo prawie osobiście, bo osobiście Mojżeszowi Mojżesz ludowi przekazał nowe prawa to znaczy, że nowe prawa są ustanawiane niejako wbrew jakiejś dominującej albo najsilniej frakcji to jest jakby to jest narzucenie to nie jest proces, który oddolnie wydarzył i wszyscy są szczęśliwi tak, gdyby tak było to nie mielibyśmy wielkiej narracji o Mojżeszu, tym bardziej to tych narracji o Mojżeszu, który jest w konflikcie z tradycyjnymi elitami jak się czyta księgę lig tam jest mowa o tym kult czerwca to są te wszystkie właśnie cecha tego co jest w Palestynie tą presją lokalną tą tradycją tradycją religią no tradycyjną, która była tam kultywowana przez dziesięciolecia wcześniej natomiast ta religia na nazwaliśmy ją Mojżeszowi ta, która jest opisana w pięcioksięgu jest nowa jest właśnie ona jest narzucana lokalnej ludności w Palestynie to jest ewidentnie konflikt konflikt, który wygrywa opcja Babiloński mówiąc w skrócie i to wygrywa na raty to znaczy zapewne na przełomie 0605. wieku dochodzi do ustanowienia jakiś instytucji religijnych rytualnych w Jerozolimie, ale na dobrą sprawę takie upodmiotowienie tej frakcji Babiloński nazwijmy ją jest w połowie piątego wieku, kiedy król perski arta serca wysyła do Jerozolimy chemia sza z instrukcją od budowania murów miejskich, czyli stworzenia stolicy dla jakiegoś podmiotu politycznego i rozbudowy umocnienia tego tego podmiotu będzie prowincja o nazwie Jehudy i wówczas ta elita prowincji zachód no narzuca wreszcie ludności Judy wersji religii pod Babiński powiedzmy czy tej, którą znamy z pięcioksięgu pechowo oczywiście to historycy my mamy taki taki dyskomfort, że bardzo często mamy na racje 1 strony i to biblijną narrację właśnie to są ta strona zwycięzca za ciężka, a nie mamy racji tych powiedzmy ludności na wsi, która przeżyła niewolą babilońską w Jerozolimie czy bezpośrednią okolicę i ona nie chcieli inaczej chyba Echa tej tradycyjnej nie Babiloński religii widzimy na antenie to jest wspólnota, która trafiła do Egiptu pewnie na początku piątego wieku i z tego co widzimy chyba nie ma za sobą doświadczenie niewoli babilońskiej o nim np. świętują Szabat znają są też szabatu znają instytucje Paschy, ale jest taki list ze z lat trzydziestych piątego wieku, gdzie 1 mężczyzna wysyła do rodziny zapytanie dajcie znać, kiedy świętuje cie paschę to wtedy przejada to jest bardzo wyraźne wskazówka, że wówczas dla tamtej wspólnoty nie były znane albo nie były przestrzegane zapisy, które my mamy księdza w księdze wyjścia mówiącym o tym, że pascha świętowana jest zawsze znaczy czternastego piętnasty ni San tej daty dla mieszkańców Elephant dla mieszkańców Elephant nie była jakoś ważna pierwotnie, ale w końcu piątego wieku doszło do remontu nie do wydarzenia, które pokazują, że tam ten pomysł proces upowszechniania wśród Irańczyków czy już nazwijmy Żydami oficjalnej wersji Paschy i rytuał kalendarza liturgicznego, że ten proces trwa, że się upowszechnia był jakiś tam Hana Jaś, który został wysłany NATO, ale antena on przekazać jakieś instrukcje religijne jak należy składać ofiarę m.in. zalecił, żeby świątyni WHO, która na antenie znajdowało składać ofiary jagniąt i wydaje się, że to właśnie było rodzaj ustanowienia paschę w tym nowym nowej formule i teraz pewnie ta ta świątynia była używana przez Żydów, ale fanty nie wcześniej, ale nagle zostali poinstruowani, że to jak należy złożyć w ofierze na publicznie także świątynia jest przestrzenią publiczną nie domową zrobili to i gdy tylko była pierwsza taka możliwość sąsiedzi tych, że uda czeków Egipcjanie zaatakowali świątynie żydowską i zniszczyli dalszej korespondencji dowiadujemy się z przyczyn tego faktu Otóż Egipcjanie na remonty nie mają centrum kultu Boga snu ma, w których jest Bogiem przedstawianym z głową byka czasza Barana oczywiście to jest Bóg, który jest utożsamiany z innego, bo zwierzę zwierzęciem świętym jest Baran innymi słowy nagle Żydzi zaczęli składać ofiara ze zwierząt, które dla Egipcjan akurat w tym miejscu szczególnie jest najważniejszym Najświętszym ze zwierząt tak istnieją dlatego chcę się denerwowali, bo to jest dla nich policzek zdewastowali świątynie Żydom po kilku latach udaje przed Elephant uzyskali prawo odbudowy świątyni i składania tam ponownie ofiar, ale z wyłączeniem ofiar krwawych nie mogli składać ofiar z jagniąt to jest pokazuje tak to chwytamy niejako w tych źródłach taki moment, w którym po pierwsze, wiemy, że wtedy świątynia, że kalendarz liturgiczny jest już stosowany ten, który znamy z księgi wyjścia mówiąca 14 dniami sam wiemy, że jesteś prod proces upowszechniania konkretnego rytuału związanego z paschą Joniec rozsyłany niejako z Jerozolimy różne miejsca m.in. ale anteny pytanie jest oczywiście takie czy ten proces upowszechniania Paschy w jej wersji post babilońskiej tej zreformowanej, czyli właśnie, że jest Darii i rodzina się spotykają intuicja i ten ten to jak nie jest zjadane wspólnie czy to jest proces, który się zakończył piątym wieku, bo może nie może właśnie jest także to jest, owszem, pewna pewne wytyczne, które są upowszechniane wśród Żydów, ale gdzieś w tle gdzieś na prowincji nadal będą kultywowane rytuały przepisy związane z ofiarami, które sięgają swoją genezą czasu Królewskich to właśnie nie nie przeszły tej reformy czasów niewoli babilońskiej bardzo trudno badać, dlatego że nie mamy właśnie powiedziałem źródeł tamtej strony, ale mamy świat ikonografii, które pojawiają się w Palestynie bardzo licznie takie małe ołtarzyki kat dzielna różnymi rysunkami przedstawieniami nie wiadomo komu składano ofiary z kadzideł na tych autorzy kach domowych Malone są jakoś tam opozycji wobec tej centralnej centralnego kultu w Jerozolimie no i być tak dla pasy chyba tyle jesteśmy w stanie powiedzieć potem mamy dopiero dobrze uchwytne rzeczywistość religijną czasu powiedzmy Jezusa tak czy ktoś już wcześniej to wtedy wiemy jak wygląda rytuał pasa, jaką jest budowany to logicznie, ale to koniec drogi natomiast jak to przychodziła wcześnie na to wydają się rekonstrukcja, którą tutaj państwo próbowałem przedstawić jest naj najlepsza biorąc pod uwagę materię, którą dysponujemy tak może pojawią się jakieś źródła, które nam pozwolą zmienić pogląd, ale w tej chwili chyba mamy taką hipotezę, że od Królewskich ofiar z dzieci przez rodzinne święta w niewoli babilońskiej poprzez zinstytucjonalizowane w kalendarzu liturgicznym święto centralne na wiosnę, które zbiegały się pieczątki początkowo nowym rokiem, ale od nowego roku zostało rozdzielone właśnie w piątym w piątek skuwać i później rozumie, kiedy już mamy koniec tej drogi nowa wtedy tekst cytaty podporządkowuje się co do eksplikacji podporządkowuje się już temu oficjalnie obowiązującemu świętą tak czy podporządkowuję właśnie z trochę z, zamawiając wersję pierwotną to znaczy księga Królewskich mówi się toczy siedzieli królowie to robili nie używać do określenia Pesach właśnie, żeby nie było Konotopa Ania tamtego w cudzysłowie mówię złego święta złego rytuału z tym nowym, która jest właśnie tym najważniejszym, ale pozostają takie Echa takie takie łączniki właśnie jak ta ofiara Iza AK czytam przepisy o ofiarach wpierw radnych, które właściwie trudno inaczej interpretować, jeżeli nie nie przez rytualną jakieś reminiscencje to tak to kiedyś sobie wyobrażano bardzo dziękuję panie profesorze państwa i moim gościem był dr hab. Łukasz Niesiołowski-Spano z wydziału historii Uniwersytetu Warszawskiego dziękuję serdecznie dziękuję bardzo, informacje dziękuję informacje Radia TOK FM już za kilka minut o godzinie jedenastej po informacjach wracamy do programu off czarek Zwiń «

Od ofiary z noworodków do ofiary z jagnięcia

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: OFF CZAREK

POPULARNE

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 00:00

Najnowsze Podcasty

O etycznym porno z kolektywem Dochodzę

Od 1 kwietnia piekarnie i cukiernie mają płacić mniej za gaz. Co to oznacza dla konsumentów?

"Mimo optymizmu, dużo mnie to kosztowało. Nie da się uniknąć negatywów" – Kandżu Skopiec o swojej walce z rakiem

Skąd się wziął w powojennym pejzażu politycznym Władysław Gomułka?

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL