Dlaczego Gomułka zaprzepaścił poparcie, które miał w '56?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

nagromadziła już w życiu kim jest zła wiele nieprawości bolesnych rozczarowań socjalizmu przeniknięta duchem wolności człowieka i poszanowania praw obywatela praw ulegały głębokim wypaczeniu nie znajdowały pokrycia Maciej Zakrocki dzień dobry dzisiejsza audycja historię Polski rozpoczęła się od fragmentu słynnego przemówienia Władysława Gomułki wygłoszonego 24października 50 tego szóstego roku na placu Defilad w Warszawie szacuje się, że na żywo słuchało tego Rozwiń » przemówienia około 400 000 osób 64 lata później wracamy do tego dnia, choć pewnie wrócimy do miesięcy lat, które poprzedziły dzień i które nastąpiły później tę podróż do przeszłości zabierze nas dzisiaj pan prof. Paweł Machcewicz specjalista 4 najnowszy prof. Instytucie studiów politycznych Polskiej Akademii Nauk dzień dobry dzień dobry panu dzień dobry państwu dziękuję od oczywiście zawsze dobrze jest, kiedy w historię wyjaśniającą próbujemy znaleźć punktu początkowego naszej opowieści no oczywiście można powiedzieć, że może nie początek był biały, ale to przesada, gdybyśmy chcieli wyjaśnić słuchaczom, dlaczego przechodzi dochodzi w październiku do no tego przełomu no na pewno trzeba było cofnąć co najmniej kilka lat wstecz i to w kilku wymiarach po najstraszniejsze doświadczeniu dla milionów Polaków po drugiej wojnie światowej najbardziej opresyjny tych latach historii powojenne, kiedy coś w tym miliony ludzi doświadczyły różnego rodzaju represji ograniczeń biedy przemocy i stopniowo ten system stalinowski by zaczął pękać rozróżnia się i jest proces, który zaczyna się ono co najmniej od śmierci Stalina, czyli po marcu pięćdziesiątego trzeciego roku, ale co się dzieje jeszcze bez Gomułki nie byłoby polskiego października nie byłoby tego przemówienia, które dla nas punktem odniesienia, gdyby nie postać Gomułki i wszystkim nie jego konflikt ze Stalinem i no de facto jego odrzucenie stalinizmu w takim w takiej wersji, jaką sam Stalin jego poplecznicy polskiej partii, czyli w Polsce narzucić i to oznacza, że musimy cofnąć do tak Zwolenia tzw odchylenia prawicowe nacjonalistycznego, czyli konfliktu między Gomułką, który był w pierwszych powojennych latach sekretarzem generalnym polskiej partii Robotniczej konflikt między Gomułką, a wyłaniającą się większością w kierownictwie partii komunistycznej, która orientowała się na Stalina, która właśnie była dyspozycyjna wobec Kaliny, która no zgodnie z dyspozycjami Stalina chciała w Polsce narzucać taki model komunizmu, który ukształtował się w związku Radzieckim jeszcze w latach 30, czyli z masowym terrorem, ale przemyskim kolektywizacji rolnictwa to był ten punkt zapalnego UKE, który był w związku Radzieckim w latach trzydziestych największych polskich komunistów wyższego szczebla wiedział, jaką klęską społeczną dla radzieckiej wsi kolektywizacja i był przeciwny w każdym szybkiemu wprowadzaniu kolektywizacji wsi przemoc był zwolennikiem zachowania pewnej autonomii polskiej partii od Moskwy i żydowską doprowadziło do konfliktu już 8, który zaczął latem 3008. roku ostatecznie jesienią trzydziesty ósmego roku Gomułka został usunięty z kierownictwa partii 400 dziesiątym roku został oficjalnie potępiony wtedy zaczęto mówić o odchyleniu prawicy prawicy nacjonalistycznej herezji zagrażającej istnieniu komunizmu w Polsce my wkrótce potem został aresztowany był przez kilka lat więziony w takim tajnym więzieniu ministerstwa bezpieczeństwa publicznego odniesienia rządzących przygotowywali wielki proces pokazowy na wzór tych procesów, które miały miejsce w innych krajach satelickich do pracy procesu nie doszło i właściwie trwają do dzisiaj spory historyków, dlaczego czy, dlatego że Gomułka był bardziej uparty niż inni aresztowani przywódcy komunistyczni, którzy gotowi byli współpracować ze swoimi oskarżycielami dokonywać samooskarżenia byłyby konieczne dla tego scenariusza procesu pokazowego czy też dlatego jest inna koncepcja, że Bolesław Bierut, który wystąpił Gomułka na nie był w jego w roli przywódcy partii komunistycznej w Polsce de facto do tego procesu nie chciała doprowadzić i zwlekał aż Stalin zmarł to zapytam tylko opinia publiczna o tym wszystkim wiedziała czy czy mogła w takim razie od tego momentu widzieć Gomułce osoby no Jeślinie na równym stopniu represjonowanym jak chociażby ludzie związani nie wiem z armią krajową w czasie wojny, ale de facto czy też widziała w nim tak taką ofiarę Stalin fakty bardzo ciekawe pytanie bardzo ważna kwestia Otóż działa po pierwsze, Polacy byli bombardowani propagandą propagandą, jakby w postaci propagandy prasowej radiowej, ale wszystkim takich, jakby organizowania przez rządzących przestrzeni publicznej poprzez wiec masówki w zakładach pracy Gomułka był tym przedstawiono jako ten wróg rytualne i wiedziano, że został uwięziony i ja sięgnąłem w pierwszą książkę, którą napisałem na początku lat dziewięćdziesiątych sięgnąłem do raportów o nastrojach społecznych takie raporty były przygotowywana przez komitet centralny, który otrzymywał informacje o nastrojach poszczególnych województwach z komitetów wojewódzkich PZPR i oczywiście przez aparat bezpieczeństwa urzędu bezpieczeństwa lokalne urzędy bezpieczeństwa wysłały do centrali raporty o nastrojach i ja badałem te raporty no od początku 1006. roku niekiedy wcześniej i w bardzo wyraźnie są zapisywane takie reakcje komentarze, że oto Gomułka przedstawił Stalinowi, że bronił łup przeciwne uczynienia z Polski Republiki radzieckiej, żeby przeciw kolektywizacji ruską oczywiście było mało precyzyjne często te informacje były zdeformowana, ale na wiedziano o takim masowym ogród Gomułka siedzi w więzieniu, gdy go uwolniono już brana na fali odwilży Gomułka, choć z więzienia właśnie z aresztu po dniu został formalnie więzionych to było takie taki właśnie bezprawnym przetrzymywaniu wychodzi w grudniu 50 czwartego roku i od razu może początkowo nie wraca do partii jest tylko można powiedzieć prywatnym obywatelem już nie wypada publicznie o staż niezwykle ważnym punktem odniesienia dla tych, którzy byli niezadowoleni z polskiego stalinizmu przemocy kolektywizacji rolnictwa walki z kościołem Gomułka jest też stopniowego mityczną postacią przeciwstawiła się Stalinowi i to, że spędził kilka lat więzieniu, iż ubój rytualny wrogiem piętnowany przez propagandę stalinowską buduje ogromną popularność, którą on potem wykorzystuje w październiku pięćdziesiątego szóstego roku nie jest w stanie zrozumieć czym był w ogóle październik pięćdziesiątego szóstego roku, dlaczego ludzie pokornie Gomułki bez cofnięcia kilka lat wstecz, czyli tych represji wobec Gomułki i powstawania tego mitycznego wyobrażenia o Gomułce jako polityku, który przeciwstawi się Stalinowi w zimie no właśnie odrębności Polski jak większość Polaków Otóż nie zdawała sobie sprawę na czym polegały te niuanse różnic między Gomułką, a Bierutem, ale liczyło się to, że Gomułka trafił do więzienia i że był postrzegany jako ten polityk, który przeciwstawił się Stalinowi ale kiedy rozmawiamy np. o wydarzeniach 80 tego dziewiątego roku to wielu wielu historyków również zwraca uwagę na to, że poza oczywiście wieloma czynnikami wewnętrznymi poza poza również nie wiem naciskami świata Zachodniego Stanów zjednoczonych Wielkiej Brytanii z tymi symbolicznymi postaciami jak legenda Tatr to nie byłoby 81009. roku bez Gorbaczowa i jego pierestrojki czy możemy również postawić podobną tezę jeśli chodzi o rok 50 000, że nie byłoby października, gdyby Stalin umarł bez rusza w w lutym nie wygłosił tajnego referatu kulcie jednostki jego następcach następstwa chce, gdyby nie zmarł na tu przy okazji pytanie czy na pewno historycy mają już jasno, że z własnej woli Bolesław Bierut podczas pobytu polskich zarząd tej ostatniej kwestii, którą pan poruszył rzeczywiście w Polsce po śmierci Bieruta w Moskwie Bierut rozchorował się w trakcie pobytu w Moskwie, gdzie pojechał, żeby uczestniczyć w dwudziestym zjeździe komunistycznej partii związku Radzieckiego w Polsce pojawił się na masową skalę pogłoski, że Sowieci zamordowali Bieruta i Bierut, który nie szczególnie popularnym politykiem byłyby postrzegane jako ta postać, które odpowiedzialna za Polski stalinizm świadomości wyobraźni milionów Polaków awansował do kogoś, kto i niewygodne dla Radzieckiego kierownictwa jest zamordowany jest taka Mala fala plotek pogłosek to pokazuje były rozchwiane nastroje społeczne jak silne były też nastroje antyrosyjskie anty sowiecki wystarczyło, że no namiestnik Stalina namiestnik Sowietów umiera w Moskwie i jest zaawansowany niemal do roli bohatera Narodowego różnych zamordowany przez Sowietów natomiast nie ma żadnych nowych poszlak świadczących w rzeczywistość na rzecz jakiegoś spisku morderstwa umarł śmiercią naturalną natomiast co do tej kwestii bardziej ogólnej oczywiście, że ten kontekst międzynarodowej bardzo ważny po pierwsze, sama śmierć Stalina i pierwsza falą odwilży, która następuje już 50 trzecim roku na produktach nie mniejszym stopniu tylko Polski ona większym stopniu dotyka niemieckiej Republiki Demokratycznej i Węgier tam zresztą np. w NRD dochodzi w czerwcu 5 trzeciego roku do rewolty antykomunistycznej powstania w Berlinie wschodnim by wielu innych miastach Niemiec wschodnich i w Polsce odwilż jest dużo bardziej popis opóźniona po drugie, przez długi czas pod kontrolą partii takim momentem niezwykle ważna jest ucieczka Józefa światło, czyli wyższa wysokiej rangi funkcjonariusza ministerstwa bezpieczeństwa publicznego, który notabene aresztował Gumułka osobiście on jak jego rewelacje transmitowane do Polski przez radio wolna Europa takim wielkim oskarżeniem stalinizmu represji zależności od Moskwy wiemy znowu, jakby raportów i partyjnych i aparatu bezpieczeństwa, że one są masowej skali skali słuchane, mimo że radio wolna Europa jest zagłuszany, ale nigdy nie było skuteczne to jakby nasila ferment rozpoczęcie krytyka aparatu bezpieczeństwo m.in. dlatego Gomułka wychodzi na wolność, ale do początku 50 szóstego roku można jeszcze było zakładać na to wyglądało, gdy analizuje ówczesnych wydarzeń, że partia firm z partii kontroluje tempo i destabilizacji nie ma mowy o i teraz panie profesorze zrobimy krótką przerwę na informacje w TOK FM i pani wrócimy do no tego trzeciego elementu, czyli następstw zgłoszenia przez Chruszczowa słynnego referatu na dwudziestym zjeść, ale teraz pora na informacji wzrost dobrych domów o oszustwie Polski przypomina dzisiaj rozmawiamy o pretekstem do rozmowy audycji o październiku pięćdziesiątego szóstego roku jest tak nie okrągła 604 rocznica słynnego wystąpienia Gomułki właśnie dwudziesty czwartego październik 50 szóstego roku oraz świat w Warszawie i z nami pan poseł Paweł Machcewicz i utrzymaliśmy się na przyczynach zewnętrznych troskach związanych z dochodzeniem do przełomu październikowego mówił pan o konsekwencjach śmierci Alina odwilży, która miała miejsce także w innych państwach bloku wschodniego mówiliśmy również o śmierci Bieruta co na pewno z biało, a w rockowych w Polsce i nie no o wspomniał pan o ucieczce z Polski Józefa światły, który potem audycje nadawane wolnej Europie obnaża również nowe wszystkie zbrodnie aparatu bezpieczeństwa oczywiście też miał wpływ na na opinię publiczną no i wreszcie jest tajny referat, który Chruszczowa na 20 zdjęć, które no jak wiemy tai był tylko przez chwilę ten referat odegrał ogromną rolę na czym w ogóle samo wystąpienie Chruszczowa najpierw na zjeździe w trakcie sesji otwarty zjazd to już była krytyka Stalina bezprecedensowa natomiast oprócz tego na zamkniętym posiedzeniu zjazdu dla delegatów ruszył wygłosił jeszcze ostrzejszą krytykę Stalina uczy się też miał swoje granice np. mówiło krwawych represjach wobec komunistów, ale nie mówił o milionach chłopów, którzy zmarli z głodu w trakcie kolektywizacji to Stalin ponosi odpowiedzialność, niemniej jednak Chruszczow polecił przygotować pisemną wersję tego referatu referat był odczytywany na otwartych zebraniach partyjnych w związku Radzieckim i też przybiegły przyspieszał destabilizację w samym związku Radzieckim natomiast on został też wysłane przywódcą wszystkich innych partii bloku Radzieckiego, ale tylko w Polsce kierownictwo partii zdecydowało się ten referat będzie udostępniony członkom partii nie w postaci jakich skrótów wypisów, ale w całości zostało powielone i był odczytywany na otwartych zebraniach partyjnych to jest bardzo ważne było na otwartych zebraniach partyjnych, ponieważ przychodziły na te zebrania tysiące ludzi, którzy nie byli członkami partii jest niezwykle ważny moment, który sprawia, że właściwy do stabilizacji już się udało zatrzymać kierownictwo partii zapewne nie zdawał sprawy z konsekwencji swojej decyzji uważam, że to było takie poszukiwanie poparcia społecznego w tej bardzo trudnej sytuacji nie przewidziano, jaką rolę uruchomi ja tych badań Lem raporty opisujące fakty otwarte zebrania wyglądały one wielokrotnie w swoich wiele godzin kilkanaście godzin nawet i zamieniały się takie no takie są takie sądy społeczne bardzo emocjonalne nad całym okresem stalinowskim i już w trakcie tych otwartych zebrań partyjnych, czyli w marcu kwietniu pięćdziesiąty szóstego roku mówiono się tylko o tym, o czym mówił sam Chruszczow, ale ten horyzont krytyki był duży sięga dużo dalej mówiono o Katyniu domagano się zwrotu Wilna Lwowa domagano się wycofania z Polski wojsk radzieckich mówiono o deportacjach Polaków do związku Radzieckiego 40 dwudziestym pierwsza roku mówiono by móc te smoleńskie Gomułka już w wymiarze publicznym po zebraniu miały charakter publiczne jest wymieniany alternatywą dla stalinowskiego czy postać Dmowskiego kierownictwo w Polsce i od tego momentu właściwie moim zdaniem była przesądzona, że Gomułka musi wrócić do władzy nie był jeszcze wiadomo, kiedy na jakich warunkach, ale moim zdaniem jest niezwykle ważny moment, od którego zacząć jeszcze rozpad takie sprzężenie aparatu partyjnego aparatu bezpieczeństwa no był analizowałem takie znajdują takie raporty, z których wynikało, że właśnie sami funkcjonariusze urzędu bezpieczeństwa tracą przekonanie, że powinni dalej wykonywać swoje zadania tajni współpracownicy UB odmawiają przekazywania informacji i to się zaczyna dziać właśnie od odczytywania tych otwartych zebrań partyjnych, na których się odczytu referat Chruszczowa i jakby rozpoczyna się de facto to co nazywam polskim październikiem moim zdaniem wtedy wiosną pięćdziesiątego szóstego roku, choć oczywiście jak zawsze to jest proces i w tym procesie są siły, które chcą pójść z duchem czasu, ale też takie, które próbują jednak zatrzymać stare mamy w Polsce sytuację, którą na jedno oczywiście kojarzą stan z tymi grupami Puławską i NATO lińską inni kojarzą może, odnosząc się do artykułu Witolda Jedlickiego paryskiej kulturze kulturze chamami Żydami i no w każdym razie jak rozumiem toczy się też jednak jakoś tak atrakcyjna walka o to przywództwo po śmierci Bieruta jak rozumiem no tak ta kandydatura komórki no dla jednych jest oczywista, ale ciągle dla innych nie jak ta rywalizacja wyglądała co w efekcie zdecydowało, że rzecz, że Gomułka wygra to co pan interesujące to m.in. fakt, że właśnie obie frakcje w partii, czyli ta bardziej konserwatywna zwana NATO lińską, która w zasadzie tylko dopuszcza ograniczone zmiany nie tak głębokie jak potem nastąpiło jesienią 5 dwudziestego roku oraz druga frakcja w bardziej liberalna bardziej reformatorska zwana puławian nami, a on zabiegają o poparcie Gomułki właśnie staje się jasne od wiosny pięćdziesiąty szóstego roku, że bez Gomułki nie da się zapanować nad noc coraz bardziej zburzonym nastrojami społecznymi, ale myślę, że warto wykończyć poza ten horyzont walki frakcyjnej, ponieważ do głosu dochodzi jeszcze reaktor najważniejsza, czyli społeczeństwo dochodzi do buntu poznańskich robotników właściwie tylko robotników do punktu mieszkańców Poznania pod koniec czerwca 50 z tego roku to jest wielka dramatyczna rewolta, w trakcie której dochodzi do walk ulicznych oblężenia urzędu bezpieczeństwa walki jeszcze trwają 2 dni to jest jedyny moment historii Polski kiedyś realizuje powojennej Polski coś, aby nazwą wcale się powstańcom, czyli rozbrajanie przez demonstrantów wojska milicji komisariatów milicji no taki walki uliczne, które trwają jeszcze drugiego dnia, czyli 2 dni de facto i to jest dramatyczne ostrzeżenie dla kierownictwa partyjnego, które czytało to te same raportu nastroje, które potem chciałem jakoś, który w latach dziewięćdziesiątych i jest oczywiste, że mimo, że ten bunt poznać usług krwawo stłumione to rządzący zyskali trochę czasu i ten bunt pokazał jak dramatycznie złe są nastroje jak ogromne są oczekiwania na zmianę i że właściwie tylko ten polityk, który nie jest obarczone odpowiedzialnością za stalinizm, czyli Władysław Gomułka może zapanować nad tymi nastrojami i rozpoczął rywalizację o to, którą frakcję Gomułka, poprzez którą skarb, którego skupuje na swoją stronę dla Gomułki to nie jest łatwa sytuacja do tego frakcję bardziej liberalna puławianie od osi czasu skład z tych ludzi, którzy pod koniec lat czterdziestych odgrywali czołowe role w eliminowaniu Gomułki nagonce na niego są odpowiedzialni za jego aresztowanie nalegał mógł wykazuje stracił 50 już tego jeszcze przed powrotem do władzy w październiku no i wielki talent polityczny ja jestem pełen uznania w takich kategoriach politycznie kontent cały kryzys rozegrano czeka przez kilka miesięcy do właściwych do wczesnej jesieni kim jest oczywiste, że nie ma mowy o innym stanowisku niż u wrót niż pierwszego sekretarza niż przywódcy partii, bo wcześniej proponowano poród po prostu biura politycznego stanowisko wicepremiera gong potrafi czekać rozmiar nastroje społeczne wiezione są dramatycznie złe, że rządzący obawiają się, że może dojść do wybuchu buntu taki jak Poznań w kolejnych miastach także myślę, że przez długi czas popełnia błąd, a patrząc na październik głównie w kategoriach rywalizacji frakcji partyjnych tak naprawdę wielki bunt społeczny i w październiku wystąpi wielki ruch społeczny, który poparł Gomułkę i takież między więcej mi sens wystąp wystąpienia Gomułki, które słuchacze mili okazję, którego słuchacze mili okazję słuchać w tym programie mógł się komunikuje nie frakcję partyjnymi tylko ze społeczeństwa to jest jakby najbardziej fundamentalny element października jak Gomułka potrafił komunikować z milionami ludzi, którzy wynieśli do władz pozostał w odniesieniu do władzy wszystkim nie przez frakcje partyjne, ale przez społeczeństwo, które chciało jak najgłębszego zerwania ze stalinizmem z tym że, zanim wrócimy jeszcze do tego 24października chciałem zapytać o te moment no i przejęcia władzy on jest bardzo dramatyczny, jeżeli sobie uzmysłowi my m.in. też to co potem się dzieje na Węgrzech i przypomnimy sobie skalę rewolucji węgierskiej to jednak jest taki moment, w którym ambasador radziecki w w Polsce no i ci na to Chińczycy sam Cyrankiewicz wydaje się że, że jest jakiś taki trochę przez chwilę rozdarty nie są szczęśliwi z powodu tego, że Gomułka miałby tutaj stać najważniejszą osobą w państwie my mamy ten w tę wizytę Chruszczowa w zyskach Ganowicza Mikojan i Mołotowa w Warszawie i się wydaje, że tylko znowu pytanie na ile społeczeństwo o tym wiedziało, że wtedy ten Gomułka oraz pana jeszcze większego bohatera, bo facet, który potrafi pierwszemu sekretarzowi KPZR jeszcze powiedzieć nie wtrąca się na to nawet dzisiaj brzmi w kategoriach naprawdę wielkiego bohaterstwa to był jeden z najbardziej dramatycznych momentów powojennej historii Polski w frakcja NATO lińska alarmowała Kreml zapewne poprzez ambasadora Radzieckiego w Warszawie, że interesy związku Radzieckiego w stabilność systemu komunistycznego w Polsce zagrożona, że Gomułka o zmierza do bardzo głębokiego odejście od stalinizmu do uzyskania przez władze partyjne w Warszawie autorom tak by w momencie, gdy okazało się, że Gomułka, jakby zbiera wybiera alians z frakcją bardziej stalinowską nastawiono i przylot do Polski w dniu, kiedy miał się za zacząć ósme planu komitetu centralnego PZPR delegacji radzieckiej na czele z Chruszczowem kilkoma innymi członkami niemieckiego kierownica m.in. Wiaczesława Mołotowa, który Polakom bardzo źle się kojarzy pod ten sam reński polityk, który w 300 dziesiątym roku powiedział po rozbiorze Polski między Niemcy związek radziecki Polska była takim okresie tworem traktatu wersalskiego i Kościołowi także towarzyszą generałowie radzieccy m.in. marszałek koniec, czyli no dowódca wojsk układu Warszawskiego i kierownictwo radzieckie jeśli można, a chyba rekonstruować intencje Chruszczowa poprzez by analiza dostępnych dokumentów stara się zablokować powrót Gomułki do władz, a najbardziej dramatyczny kontekst tego wszystkiego jednocześnie z wylądowaniem greckiego samolotu z delegacją partyjną w Warszawie marsz w kierunku Warszawy rozpocząłem radzieckie jednostki wojskowe z baz położonych na terytorium Polski te irańskie oddziały dochodzą w ciągu kilkunastu godzin swojego marszu tak więcej na odległość 120130km od Warszawy tak naprawdę no ja bym już nie było nigdy aż tak dramatyczne od sytuacji w powojennej historii Polski potem wojsk radzieckich są szacują na Warszawę właściwie wystarczy jakiś przypadkowy incydent, żeby doszło do krwawych zajść i to jest możliwa mniejsza, że w tym momencie w całym kraju dochodzi do ogromnej mobilizacji społecznej na ulicach miast już 19października to trwa kilka dni demonstrują setki tysięcy być może miliony ludzi to są zupełnie niekontrolowane przez władze państwowe partyjne demonstracje wiece pochody uliczne w i paradoksalnie hasła, które są zgłaszane w trakcie tych rzeczy mają charakter antysowiecki antyrosyjski niepodległościowy rząd powszechne żądanie wycofania wojsk radzieckich z Polski usunięcia oficerów generałów radzieckich z Polski armii, o czym się też jak hasła rozwiązania względów bezpieczeństwa powrotu religii do szkół, jakby zakończenia represji wobec kościoła ale, toteż spoiwem tego ruchu z 1 strony antyrosyjską, chociaż anty Sowiety i jakby cały ten wymiar niepodległościowa z drugiej strony entuzjazm wobec Gomułki Gomułka postrzeganego nie waham się użyć tylko człowiek bohater Narodowy jako polityk, który był więziony przez Stalina i teraz Chruszczow wojska radzieckie chcą by zablokować jego powrót do władzy i to jest mnóstwo osób paradoksalnie pamiętam, że znajdowałem takie opis, że w miejscowościach przez znajdował ulotki z 2 hasłami precz z wózkami niech żyje Władysław Gomułka bohater narodu polskiego i no Bóg naprawdę bardzo blisko wybuchu krwawych starć czyli jakby tego do czego doszło na Węgrzech kilka dni później toczą się przez cały dzień 19października rozmowy w Belwederze między delegacją radziecką polskim kierownictwem z udziałem Gomułki Gomułka przekonuje Chruszczowa, że on jest dobrym komunistą, że jego powrót do władzy nie oznacza jakiegokolwiek zagrożenia dla interesów radzieckich w Polsce przekonuje, że Polska potrzebuje poparcia Radzieckiego radzieckich wojsk po to, żeby utrzymać ziemie tzw. odzyskane, czyli te ziemie, które Polska uzyskała od Niemiec spod poczty jest piątym roku przypomnę, że one nie były uznawane przez państwo zachodnie i rząd do wycofania wojsk radzieckich do baz to się kończy w ten sposób, że następnego dnia rano ruszył irańska delegacja odlatują do Moskwy marsz wojsk radzieckich Warszawa został wstrzymany, ale wojska nie wracają do basenu jeszcze przez kilka dni pozostają na tych pozycjach, które osiągną w trakcie marszu na Warszawa i Gomułka i jakby wznawiane są obrad ósmego planu i Gomułka jest wybrany pierwszym sekretarzem kończąc uczonego PZPR tak naprawdę nie wiemy, a i tak na tym kończymy teraz drugą część audycji i po informacjach do niej wrócimy historię Polski Maciej Zakrocki dzień dobry ponownie to są historie Polski przypomina studio jest pan poseł Paweł Machcewicz rozmawiamy o październiku pięćdziesiątego szóstego roku oczywiście w szerszym kontekście historycznym, ale teraz już jesteśmy dokładnie w dniach październikowych zakończyła się druga część naszego spotkania z informacją pana profesora, że 21października po wyjeździe delegacji radzieckiej z Polski, ale jeszcze przystających niedaleko od Warszawy w oddziałach radzieckich wojskach radzieckich Gomułka zostaje pierwszym sekretarzem i mamy właśnie tę sytuację która, która nas dzisiaj tak powiem zachęciła do rozmowy o tamtych wydarzeniach, czyli 24października i przywoływany już słynne referat wystąpienie Gomułki na placu Defilad i rzeczywiście otwieraliśmy audycje tym fragmentem początkowym, który kończył się słowami wierzę głęboko, że te lata minęły bezpowrotnie w przeszłość co właśnie miało pokazywać jak Gomułka zamykał ten okres powojenny okres stalinowski szalenie dramatyczny w naszych dziejach, ale rzadziej sięgamy do innego fragmentu tego samego wystąpienia, które właściwie zapowiada, że w, że wcale tak dobrze to nie będzie proponuje teraz panu profesorowi i państwu, żebyśmy tego fragmentu posłucha na fali olbrzymiej aktywności politycznej ma, w którą wyzwoliła ósme plenum to i ówdzie dochodzą do głosu siły wrogie socjalizmowi wrogie Sojuszowi po radzieckie mu wrogie władzy ludowej siłę projektom wychylić zahamować i kto będzie socjalistyczną demokratyzację towarzysze nie pozwalaj reakcyjnym podlegają różnym chuliganom dawać od 16 drogi paraliż od czystego nurtu walki socjalistycznych patriotycznych sił narodu będzie presji prowokatorów reakcyjnych czekać władze państwowe ani na chwilę nie będą tolerować jakiejkolwiek akcji wymierzonej w polską racją stanu i przeciwko naszemu ustrojowi państwowemu panie profesorze no właśnie przy tym pewne entuzjazmie dla postawy Gomułki znalazł pan uwagę, jaką był traktowany w tych dniach i 192005. 4października jako bohater Narodowy, ale właściwie już w tym wystąpieniu mówił nos, że może było coś źle w naszym życiu dotychczasowym, ale no wszystkie siły wrogie władzy ludowej muszą mieć świadomość, że tolerancji dla nich nie będzie czy tak Bóg nas trochę wtedy jednak nie oszukał ja czytałem raporty partyjnej ubeckie jak odebrane zostało przemówienie na placu Defilad ona ono wywołało mieszane uczucia nie było już takiego entuzjazmu jak po radiowym przemówieniu Gomułki wygłoszone w trakcie ósmego planu te fragmenty przemówienia na placu Defilad, kiedy Gomułka ostrzega właśnie przed chuliganami, kiedy też zapowiadał, że wojska radzieckie w Polsce muszą zostać po gwarantują polską niepodległość granice i kiedy wreszcie wezwał do tych de facto zakończyć polską rewolucję, bo też służyć takie hasło dość wycofania i manifestacji i wezwał wszystkich, żeby wrócić do normalnego życia i pracy i że jak poprzez dobrą pracę najlepiej społeczeństwo będzie popierało nowe kierownictwo to była taka nuta, która już nie wywoływała entuzjazmu i ja myślę, że wiele się zmieniło w ciągu kilku dni wszystkim Gomułka zorientował jak dramatyczna jest sytuacja w Polsce są rozchwiane nastroje społeczne i sądy należą do najbardziej przerażonych ludzi w Polsce i myślę, że powoli do niego docierało, że w 10 entuzjastycznym poparciem społecznym, ale niejako przywódca komunistycznej jako bohater Narodowy, który stanął na czele antysowieckiego antyrosyjskiego powstania podbiły nastroje w Polsce to jak ludzie byli przekonani, że no jesteśmy krok od wybuchu walk polsko radzieckiej i także, że Polska pod wodzą Gomułki wybija się jeśli nie ma pełną niepodległością całymi jakoś daleko posuniętą autonomię wobec związku Radzieckiego Gomułka myślę, że od pierwszego momentu, kiedy objął powód władze no za swój główny cel stawiał sobie stawiał sobie, bo po pierwsze, to, żeby te bez kreski wróciły wreszcie doba, żeby uspokoić sytuację jak najbardziej dosłownym wymiarze także, żeby po prostu ludzie przestali wie co was wrócić do pracy do czego ich wezwał przemówień na placu Defilad no i żeby przywrócić kontrolę partii nad społeczeństwem i ją być w ten sposób może trochę przewrotnie, że Polski październik kończy się właśnie momencie przemówienia Gomułki na placu Defilad to jest ogłoszenie przez Gomułki końca polskiej rewolucji ludzie mili zresztą przekonanie, że uczestniczących w niezwykłym w powstaniu rewolucji Gomułka wyraźnie mówi, że no cieszę się z poparcia, który udziela nawet teraz on będzie dbało polskie sprawy będzie rozmawiał z Chruszczowem żeby, żeby zrozumieć to on przebiegu Muchy trzeba też wiedzieć co się w Polsce dzieje te demonstracje trwają przez kolejne dni one trwają już do końca października ta fala opada powoli ta retoryka niepodległościowa antysowiecką anty rosyjskie bardzo silna wielu miejscowości pan tam, gdzie stacjonowały wojska radzieckie przede wszystkim tłumy w dzielnicy podchodzą pod koszary radzieckie wybijane są szyby w budynkach zajmowanych przez armię czerwoną cały, tym bardziej pozwolę sobie wtrącić no to jest przecież czas właśnie ich powstania na Węgrzech i nie tylko, że Polacy przeżywają to powstanie nie tylko, że grupa Polaków w ogóle bierze w nim aktywny udział no to potem mamy przecież tą spontaniczną akcję pomocy dla Węgrów łącznie z symbolicznymi do dzisiaj wspomnianymi właśnie jako jako piękne gesty oddawaniem krwi tak dalej to wszystko się dzieje w tym samym momencie kojarzone jest ewidentnie nas z Radzieckim oprawcy tak z tym, że warto pamiętać, że walki na Węgrzech był wybuchają po południu dwudziesty 3października i to właśnie po tej największej fali wieców demonstracji ona zaczyna w Polsce 19 października trwa Kika dni i na czym jeszcze wracając, jakby tego co Gomułka widzi w kraju, dlaczego mówi to powiedział na placu Defilad w całym kraju eksport są spontaniczne próby obalania pomników armii czerwonej tych pomników wdzięczności demolowania nie wiemy siedzi towarzysz przyjaźni polsko-radzieckiej Gomułka jest przerażony po przejściu przez kilka dni stoją na swoich pozycjach radzieckie czołgi ono też zaczynają wycofywać dwudziesty 4października po wybuchu walk w Budapeszcie moja by intuicja jest taka, że po uchodźców uznał, że nie może sobie pozwolić na siłowe rozwiązanie w 2 krajach, gdzie trwał już walki na Węgrzech no, jakby było oczywiste, że w Polsce wciąż uspokoić sytuację także, bo moja teza jest taka, że Polacy zaufali Gomułce w październiku 50 dwudziestego roku mimo tego rozczarowania, które dla wielu przyniósł on jego przemówienia na placu Defilad i uznali, że no to będzie dużo bezpieczniejsza to bezpieczniejsze rozwiązanie, jeżeli Gomułka będzie budował polską autonomię polską niepodległość niektórzy wierzyli niż ryzykować, żeby ryzykować taki rozwój wydarzeń jak to miało miejsce na Węgrzech, czyli walki ostatecznie stłumienie węgierskiej rewolucji przez radzieckie czołgi to co warto podkreślić jeszcze ten fenomen popularności Gomułki moim zdaniem aż do czasów Lecha Wałęsy żaden polityk w Polsce nie miał tak wielkiej popularności jak Gomułka w październiku 52 szóstego roku i znowu nie jako przywódca partii jako bohatera Narodowego przywódcy co wręcz niepodległościowego wierzono Gomułka składa oficjalną wizyta w Moskwie w połowie listopada i z kolei dowiadujemy się z tych raportów, do których odwoływała już kilkakrotnie, że powszechne są obawy drogą to może zostać Moskwy uwięziona, bo zamordowany ludzie jakby mają obawy chcą wręcz uważają, że nie powinien jechać do Moskwy, a potem gumką wraca to tu, żeby nie musimy odwoływać do raportów, ale znane są ujęcia, chociaż polskiej kroniki filmowej tłumy ludzi owacyjnie witających poszły na każdej stacji pociąg z Gomułką, kiedy wraca z Moskwy ja znajdowałem w archiwum partyjnym listy do Gomułki także takie przekazy ludzie przekazywali mu biżuterię pieniądze, żeby on, jakby wykorzystał je dla, jakby stabilizacji sytuacji w Polsce i uniezależnienia polskiego związku Radzieckiego to jakby był wyjątkowy fenomen, który się nie powtórzy już dziś już dziś już żadnego przywódcy komunistycznego oczywiście w Polsce także kółko wykorzystuje swoją popularność, żeby stopniowo odbudowywać kontrola aparatu partyjnego nad społeczeństwem odbudowywać cenzurę stopniowo także o bezpieczeństwo, chociaż to nigdy nie będzie w takiej skali jego w okresie stalinowskim także tak jak powiedział wcześniej ludzie rzeczywiście mogli się czuć oszukani, ale z drugiej stronę Gomułka wprawdzie tak daleko idące zmiany tak głęboko sięgającą odejście od modelu stalinowskiego, że no ludzie cieszyli się z tego cieszą się z tego, że skończyła się kolektywizację kółko powiedział w swoim przemówieniu, że nie można chłopów zmuszali do wstępowania do spółdzielni produkcyjnych i w ciągu kilku tygodni 90% spółdzielni produkcyjnych się rozpada pamiętajmy, że to jest wciąż chłopskie społeczeństwo także to dotyczy milionów ludzi prymas Wyszyński inni biskupi księża odzyskują wolność kościół znowu pojawi się w sferze publicznej przewoźnik przywiązane są lekcje religii w szkole także te zmiany naprawy są głębokie kończy się też terror aparatu bezpieczeństwa czy się potem następuje powrót do represji w kolejnych latach Alone są nieporównanie bardziej ograniczone niż to co się działo w Polsce pod koniec lat czterdziestych czy pieszych po lat pięćdziesiątych także powiedziałbym, że naprawdę gdzieś pośrodku Polacy mogli czuć oszukani, ale też mogą czuć satysfakcję, że odejście stalinizm okazał się w Polsce dużo głębsze jednak trwalsze niż jakimkolwiek innym kraju bloku Radzieckiego to może w tych ostatnich 3 minutach naszego spotkania poprosił by może właśnie na mniej ich od ceny może historyka ale, ale pana właśnie do doskonała wiedza oparta na dokumentach może może pomoże również taką refleksję ogólniejszą czy zastanawiał się pan nad tym, dlaczego z tego wszystkiego nie skorzystał w sensie pozytywnym, dlaczego nie skorzystał z okazji, że będą właśnie tym bohaterem Narodowym człowiekiem, który zyskał tak ogromne poparcie w społeczeństwie w warunkach dalej to społeczeństwo też pewnie szczęśliwe z faktu bycia w obozie socjalistycznym do końca nie było nie próbował jakąś drogą nie wiem jugosłowiańskiej, bo na pewno nie fińską i nie Niechciał wykorzystać tego, że już raz się właśnie udało z kościołem wygrać to tylko właśnie poszedł w stronę tego siermiężnego takiego socjalizmu, którego symbolem potem były jego wielogodzinne wystąpienia, w którym nudził o imperia lista ach, i chłopcy życia itd. no to tutaj jeden z najciekawszych problemów mimo historii Polski powojennej jak to się stało, że Gomułka roztrwonił ten ogromny kapitał entuzjazmu społecznego, którym dysponował pięćdziesiątym szóstym roku zamienił się polityka, który po prostu każe strzelać do robotników i grudniu 70 tego roku, a między czasie pasjonuje twórców studentów i inne grupy społecznej myślę, że zadecydowało kilka czynników pierwsza to, że Gomułka w gruncie rzeczy był powiedziałbym nawet o dosyć ortodoksyjnym komunistą on nie wyobraża sobie, że komunizm w Polsce może funkcjonować inaczej niż w ramach modelu jednopartyjnego w przy kontroli aparatu partyjnego się wszystkimi sferami życia ono się niszczą powrotu do stalinizmu w rozumieniu masowych represji w rozumieniu nie sowietyzacji, czyli narzucania tusz i sferach życia wzorców sowieckich rosyjskich, ale on uważał, że nie ma miejsca na ani wolność wypowiedzi o odbudowanie cenzury to by było jedno, gdy pierwszy poczynań Gomułki miała miejsce na jakąś by debatę rywalizacji różnych poglądów w obrębie partii po prostu jego horyzont polityczny niż nie wykracza poza model jego partyjny partii kierujący społeczeństwem właśnie we wszystkich sferach życia to jest by takie takie ograniczenie jego osobiste polityczna czy może ulegać tej generacji komunistów polskich, ale było ograniczenie zewnętrznych Chruszczow z jesieni pięćdziesiąty szóstego roku to już inny polityk niż ten, który wygłasza, a stalinowski Filipinki na dwudziestym zjeździe w lutym pięćdziesiątego szóstego roku, zwłaszcza po rewolucji węgierskiej Chruszczow uważał, że trzeba powrócić do kontroli radzieckiej nad poszczególnymi krajami katolickimi i do takiego modelu no jedno partyjna czy w ścisłej kontroli partii nad aparatem władzy nad społeczeństwem, jakby pierwszych kilkanaście miesięcy władzy Gomułki to są bardzo napięte stosunki z Moskwą samych Chruszczowa MO rusztów nie ma zaufania do Gomułki uważa, że nie przywraca dostatecznie szybko kontroli nad społeczeństwem Gomułka z kolei uważa, że tylko związek reński z gwarancją PiS przynależność do Polski ziem poniemieckich także buble Brzozów partii komunistycznej Gomułka nie miał złudzeń że, gdyby doszło do wolnych wyborów w Polsce komuniści mogli wygrać byliby Szarek ograniczeń psychologicznych polityczne, ale także międzynarodowych sprawia, że w kółko nie próbował chociażby wybić się na no i niepodległość tak jak i to prawda skorzystać ze swoich szans bardzo dziękuję za dzisiejsze spotkanie pan prof. Paweł Machcewicz profesor w Instytucie studiów politycznych Polskiej Akademii Nauk gościem audycji historii Polski do bardzo dziękuję państwu dziękuję za uwagę Maciej Zakrocki życzę miłego wieczoru Zwiń «

Dlaczego Gomułka zaprzepaścił poparcie, które miał w '56?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: HISTORIE POLSKI

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 17:00

Najnowsze Podcasty

Rosjanie i Białorusini wystąpią na Igrzyskach Olimpijskich. "Haniebna decyzja"

Rośnie liczba zachorowań na COVID

Jak AI wkracza w proces rekrutacji?

O syndromie oszusta

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL